Ұлы Отан Соғысы жылдарындағы Павлодар Ертіс өңірі
Ұлы Отан Соғысы жылдарында (1941 - 45 жылдары) Павлодар Ертіс өңірінен әскер қатарына облыстан 40486 адам жөнелтілді. Ең көп жөнелтілу 1941 жылдың екінші жартысында (15 144 адам) және 1942 жылы (12404 адам) болды. Майдандағы адам шығыны 21830 адам, 47,2% құрады. Ең ауыр кезеңдер 1942 мен 1943 жылына тиесілі (59% жуық). Павлодарлықтар соғыстың ең ауыр майдандарында қатысты. Олардың 10 мыңдайы соғыс наградаларына ие болды. 23 павлодарлықтар Кеңес Одағының Батыры атағын алды, 8 адам Даңқ орденінің толық Кавалері атанды.
Әскери оқулар өңдеу
КСРО ГКО қаулысына сәйкес облыста 16-50 жас аралығындағы еркектерді жалпы әскери оқыту жүргізілді, қыздар телфонистер, телеграфистер, радисттер, медбиеклер, саннұсқаушылар курсын оқыды. Әскери оқытуға халықтың көпшілігі тартылды (мыс., "Шакат" совхозы - 75%). Павлодар облысында № 2448 (Павлодар) пен 3604 (Шарбақты) эвакогоспитальдары болды. Оларда қызмет көрсететін павлодарлықтар жарақат алғандар мен сырқаттардан көпшілігі сауығып кетуі үшін бар күш-жігерлерін аямады.
Кәсіпорындар өңдеу
Облыстың өндіріс кәсіпорындарының саны артты, әсіресе 41 цех пен 4 өндіріс ұйымдастырылған 1942 жылы көбейе бастады. Жаңа кәсіпорындардың көп бөлігі тұрмыстық бағыттағыхалық тұтынатын тауарларды қанағаттандыратын жергілікті өнеркәсіп кәсіпорындары еді. Сабаннан қағаз, ағаш тағанды аяқ-киім, саз балшық ыдыс және т.б. өндірісі калпына келтірілді. Тұрмыстық бұйымдар түрі 100 атауға дейін өсті. Республикалық және одақтық маңызы бар кәсіпорындарда елеулі өзгерістер болды. Кеме жөндеу шеберханалары 2-разрядтағы кеме жөндеу зауыттарынаайналды, Жоғарғы Ертіс бассейнінде көлемі бойынша екінші өндіріс болды. Облыстың жетекші кәсіпорны соғыс қажеттіліктері үшін салынған «Октябрь» зауыты еді, алайда 1944 жылдың өзінде негізгі профиль өнімі - ауылшаруашылық машиналарына арналған қосалқы бөлшектер шығара бастады. 1941 ж. Павлодарға 1941 ж. Қысының соңында және 1942 жылы өнім бере бастаған жөндеу-механикалық пшеберханалары, жүн фабрикасының жабдыңы әкелінді. Кен кәсіпорындары да дамыды: «Павлодарсоль» тресті, Шөптікөл көмір шахтасы, Екібастұз және Жамантұз көмір орындары. "Майкаинзолото" комбинаты елде үшінші орынға шықты. 1945 ж. Облыста одақтық және республикалық маңызы бар 80 кәсіпорын мен 700 облысы және жергілікті деңгейдегі кәсіпорындар істеп тұрды. Кәсіпорындарға әйелдер, жасөспірімдер келді, олар тапсырмаларды асыра орындап отырды. Әлеуметтік жарыстың жаңа түрлері пайда болды: майдан бригадарының қозғалысы, «екі-жүздік», «үшжүздік», «төртжүздік» және т.б.
Ауылшаруашылық өңдеу
Соғыс жылдары ауылдар жұмыскерлердің негізгі бөлігінен айырылды. Соғысқа дейінгі ауылшаруашылық деңгейін қалпына келтіру үшін жас ауылдықтар тартылды, еңбек күндері көбейді; Павлодар кәсіпорындары ауылшаруашылық техникасын жөндеуге, жұмыстарға қала тұрғындары жұмылдырылды. (Мысалы, 1942 ж. 17 мыңнан астам адам, 1944 ж. – 15,3 адам). Егіннің азаюына қарсы күрес жүргізілді; Қызыл Әскер нан қоры қалыптасты (1942 жылдың алғ.айында жеке қордан 440 ц ет, 24,4 мың л. сүт, 580 ц бидай, 325 ц картофель және т.б.). Гере облысы 1941 ж. Жеткізу жоспарын іске асыра алмаса, 1942 ж. Жақсы көрсеткіш көрсетті. 194243 ж. қатал қысы мал басының 13,6% азаюына әкеп соқты.1944 ж. мал басы тағы да азайды. Бірақ астық мол болды, жеткізу жоспары орындалды, ал 1945 ж. артығымен орындалды. Павлодарлықтар босатылған аудандарға 235 комбайн, 45 трактор, 40 автомобиль, 1235 жұсы жылқыларын және т.б. жіберді.
Депортация өңдеу
Соғыс жылдары Павлодар Ертіс өңірі Кавказдың көшіп келген тұрғындарымен (шешендер, ингуштар және т.б.), Поволжья немістерімен толықты. Қиындыққа қарамастан, көшіп келген адамдар облысы өз орнын тапты, жергілікті тұрғындармен тіл табысып кеті. Соғыс техникасын құру үшін мемлекеттік берешекке облыс тұрғындары 4 соғыс жылдары ішінде 202 млн. руб енгізді. Павлодарлықтар майданға жылы киімдері бар 104 вагон жөнелтті, жауынгерлер, қаза болғандар отбасына көмек көрсетті. Ауыр соғыс жылдарында облыс тұрғындары елжандылық пен қайсарлық, адамгершілік пен төзімділік таныты.[1]. [2]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Павлодар облысының мұрағаттық қызметі. Айтулы даталар күнтізбесі (қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Павлодар. Павлодарская область. Энциклопедия, Павлодар., 2003; Казахстан, А-А., 1969 (Павлодарскаое Прииртышье)