Ұяламын дегені көңіл үшін

«Ұяламын дегені көңіл үшін» — Абайдың 1901 ж. жазған өлеңі. Әрқайсысы 4 тармақты 4 шумақтан тұрады. Абайдың бірсыпыра өлеңдерінде өзі өмір сүрген дәуір болмысы, қазақ халқының сол кезеңдегі мінез-құлқы сипатталғаны белгілі. Абай мінезі арқылы қоғам, дәуір бейнесін беретін осындай өлеңдердің қатарына осы туындысы да жатады. Өлеңде армандап алысқа көз тастамай, жымысқылықпен бірін-бірі алдап, бір сәттік пендешілік құрбанына айналатын шәркең шерменделік сыналады. Не достыққа, не қастыққа жарамас ондай адамдар ар мен ұятты ұмытып, көрсе қызарлыққа берілетінін шенейді. Рухани қажеттілікті ойламаған жерде тән қажетін қанағат тұтар хайуанға бейім мінез бөлең алатынын ескертеді. Адамдардың «сүйсе» - өтірік сүйген сиетіні, сүймесе жұдырық жұмсайтын дөрекі мінезінен қоғам, заман қалпы құралатынын айтады. Ақын «Бұл не деген заманға ісім түсті?!» деп қынжылады. Ақын өлеңде болмашыға мәз, арзанға алданғыш, үлкен басын қор тұтқан қара халықты сынай келіп, «Әкесі ұрысса балаға, олда достық, баласы ұрысса әкеге жараса ма?» - деген риторикалық сауал тастайды. Ақынның будан халқының бала болмаса да, балаң мінезіне шарасыздығы сезіледі. Жеке адам кемшілігінен замана сырқаты құралатынын жан дауысымен айту бар. Осы тұрғыда алғанда, Абай өлеңде белгілі бір дәуірдегі қазақ ұлтының жиынтық портретін жасаған деуге болады.

Өлең негізінен 11 буынды қара өлең ұйқасымен жазылған. Алғаш рет 1909ж. С.-Петербургтежарық керген «Қазақ ақыны Ибраһим Қунанбайұғылының өлеңі» атты жинақта жарияланды. Өлеңнің кейбір басылымдарында аздаған текстол. өзгерістер бар. Мыс. , 1909 жылғы жинақта 2-шумақтың 3-жолы «Ар мен ұят ойламай, тән асырап» делінсе, 1939, 1945, 1957, 1977 жылғы жинақтарда «Ар мен ұят ойланбай, тәнін асырап», болып алынған. Ал, 1939, 1945, 1947жылғыбасылымдардаЗ-шумақтың 1-жолы «Туысқаның, дос-жарың бәрі екі үшті» деп басылса, 1909,1957,1977жылғыбасылымдарда «Туысқаның, достарың - бәрі екі үшті» болып берілген. Өлең езбек, қырғыз, түрікмен, тәжік, ұйғыр, қарақалпақ тілдеріне аударылған.