Һәрун әл-Уәсиқ

Һәрун әл-Уәсиқ (араб.: ‎هارون الواثق‎‎; 811, Мекке — 10 тамыз 847, Самарра) — Ислам халифатының 28-ші халифасы, мүміндердің әмірі.

Һәрун әл-Уәсиқ араб.: هارون الواثق‎‎
843 жылы әл-Уәсиқ атымен шығарылған динар
Лауазымы
Ислам халифатының 28-ші халифасы
5 қаңтар 842 — 10 тамыз 847
(Лақап аты Әл-Уәсиқ Билләһ)
Ізашары	Мұхаммед әл-Мұғтасым
Ізбасары	Жағфар әл-Мүтәуәккил
Өмірбаяны
Діні	Ислам
Дүниеге келуі	811 (0811) Мекке, Ислам халифаты
Қайтыс болуы	10 тамыз 847 (0847-08-10) Самарра, Ислам халифаты
Династия	Аббас әулеті
Әкесі	Мұхаммед әл-Мұғтасым
Анасы	Каратис
Балалары	Мұхаммед әл-Мүһтәди

Өмірбаяны

Әл-Мұғтасым дүние салған соң халық әл-Уәсиқтің халифалығын қабылдап серт береді. Әл-Уәсиқ дүниеден өткенше халифа болды.

Әл-Уәсиқтің дәуірінде әскери сала әкесінің уақытындағыдай еді. Бірақ әкесі қойған түркі қолбасшылардың, оның ішінде, Әшнәстың ықпалы одан әрі арта түсті. Әл-Уәсиқтің дәуірінде Хиджаз және Ямама аймақтарындағы бәдеуилердің шабуылдары мен қарақшылық әрекеттерінің нәтижесінде ішкі қақтығыстар орын алғанымен, түркілерден құралған Аббаси әскері оларға тойтарыс береді.

Соғыстары

Мұсылмандар мен Византия арасында үздіксіз жалғасқан соғыста екі жақтың бірі толық үстемдікке жете алмаған болатын. Сонымен қатар екі жақтың да қолында көптеген тұтқындар жиналып қалған-тын. Һарун әр-Рашидтың уақытына екі мәрте құн төлеу арқылы көптеген тұтқындар босатылған еді. Үшінші рет құн төлеу арқылы тұтқындарды босату ісі әл-Уәсиқтің дәуірінде 845 жылы орын алды. Византия императоры елші жіберіп оның қолындағы тұтқындарды босатып алуды қалайтынын білдірді. Осылайша екі жақ та тұтқындарын босатып алды. Тұтқындардың арасында "Құран жаратылған" деп айтпағандарға құн төленбегендіктен, тұтқыннан босатылмағандығын да айта кеткен жөн.

Халифа әл-Уәсиқтің дәуірінде Сицилия мен Италияда да соғыс жалғасты. Сицилия мен Италияға жасалған сапарлар көбінесе Солтүстік Африкадан басқарылатын. Сицилия мұсылмандардың қолына өткен соң, осы жерден Италияға қарсы жасалған шабуылдарда ресми түрде Аббасилерге бағынышты болғанымен толықтай тәуелсіз әрекет жасаған Ағлабилер ерекше рөлге ие болды.

Ғылымға деген демеуі

Әл-Уәсиқ ғылым мен әдебиетке қолдау білдірді. Өзі де ақындықтан алыс емес болатын. Оның сарайында ғылыми пікірталастар жиі ұйымдастырылатын. Әл-Уәсиқтің ғылымға қатысты ұстанымы ағасы әл-Мәмунға ұқсайтын. Оның дәуірінде де Құран жаратылуы мәселесі күн тәртібінен түскен жоқ. Сол себептен көптеген адам Құран жаратылмаған дегені үшін зынданға тасталды. 845-846 жж. Басра әкіміне имамдар мен азаншыларды Құранның жаратылуы мәселесіне қатысты сұраққа тартуын бұйырды. Осы жылы бұл сенімге қарсы шыққан, тіпті маңайына адам жинап көтеріліс жасауға дайындалған Ахмед ибн Наср ибн Мәлік ибн әл-Хузағи ұсталып, Самарраға жеткізіледі. Оны халифаның өзі сұраққа тартып, артынан өлім жазасына кеседі. Әл-Уәсиқ өмірінің соңына таман халықты осылай сұраққа тартудан бас тартқандығы да айтылады.

Халифа әл-Мәмунның дәуірінде басталған аударма әрекеттері әл-Уәсиқтің дәуірінде де жалғасын тапты.

Тұлғалық қасиеттері

Әл-Уәсиқ дәмді тағамдар жеп, ішкілік ішуді қатты ұнатқан адам. Оның өлімімен Аббаси мемлекетіндегі халифа билігі әлсіреп, түркі текті қолбасшылардың билігі артады. Әл-Уәсиқ өзінен кейін ешкімді халифа ретінде қалдырмаған.