Әбу Йазид әл-Бистами

Бистами, Әбу Йазид Тайфур б. Иса (туған жылы белгісіз - 875 жылы өлген) - парсының даңқты мистигі, ол қайтыс болғаннан кейін ұйымдасқан тайфурийаның сопылық бағытының эпонимі, мұсылман мистика ілімінің негізгі ағымдарының бірінің негізін қалаушы.

Б-дің екі ағасы - Адам мен Әли де сопылық жолын таңдады. Бистами бүкіл өмірін Бистамда өткізіп, сонда дүниеден өткен. Бистамиді мистика іліміне баулыған тәлімгер Әбу Әли ас-Синди сопы. Тәлімгер араб тілін білмегендіктен, Бистами оған Құран оқуға, Құдайға құлшылық етуге қажетті аяттарды үйретті, өз кезегінде тәлімгер Бистамиге мистика әлемінің есігін ашты. Әбу Әли ас-Синдидің түп негізі Үндістаннан шыққан дегенді сылтау етіп, кейбір Ислам танушылар Бистамидің идеясындағы монизм үндістердің мистик, философиясынан тараған деген тұжырым жасады. Бистами іліміне ең алдымен асқан қуанышты күйге бөлену және Құдайға құлшылық етуден, махаббаттан мас болу тән. Олардың пайымдауынша өзін-өзі ұмытыл, естен тана сүю түптің-түбінде Құдаймен біте қайнасуға алып келмек. Өз басынан өткізген тәжірибе жасау ахуалына сүйене отырып Бистами Құдайдың бірлігі туралы ойға терең берілген жағдайда адам өзін-өзі толық жоғалтады, оны өзі де айқын сезеді деген қорытындыға келді. Жалпы алғанда Бистами сопылыққа қатысты жекелеген түсініктерді қалыптастырғанымен, бас-аяғы жинақы бүтін бір ұғымға не өз доктринасын, мистикалық теориялық жүйе жасай алмады. Кұдайға, адамға тән нәрселер арасын, яғни рухани және материалдық бастауларды біріктіруге әрекеттенген ол бәрібір дуализмнің ауқымынан шыға алмады. Бистамидің артында еңбектер қалған жоқ. Бізге дейін оның 500-ге жуық нақылдары жетті. Бұларды сопының төңірегіндегілер, оның өсиетін тыңдаушылар қағазға түсірген. Нақылдарды оның шәкірті, немере інісі және көмекшісі Әбу Мұса Иса б. араб, парсы тілінде хатқа түсіріп, әйгілі әл-Джунайдқа табыс еткен. Ол нақылдарды араб тіліне аударып, түсінік жазған. әл-Джунайд аударып, түсінік жазған нақылдардың кейбірі ас-Саррадж, әл-Кушайри, ас-Сулами және әл-Худжуири еңбектерінде орын алып, б. з-ға жетті.

Дереккөздер

Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Bayazid Bastami