Әбіш Мұсылманқұлұлы Жиреншин

Жиреншин Әбіш Мұсылманқұлұлы (1913-75) - әдебиет зерттеушісі. Тарих ғылымдарының кандидаты, доцент. Абай шығармашылығын ұзақ жылдар бойы үзбей зерттеп, абайтану ғылымына елеулі үлес қосты.

«Қазақтың данышпан ақыны Абай туралы жаңа материалдар» («Екпінді», 1939, 9 қазан), «Абай мен Михаэлис» (сонда, 1940, 15 қазан), «Абайдың орыс революционер-демократтармен байланысы» («Қаз ССРҒА-ның Хабаршысы», 1945, №6), М. О. Әуезовпен бірігіп жазған «Қазақ әдебиетінің классигі» («Социалистік Қазақстан», 1949, 24 шілде) деген еңбектерінде ақын туралы тың деректер келтіріп, оның орыс зиялыларымен достық байланысына, рухани үндестігіне тоқталады, поэзиясының өз заманындағы қазақ өмірінің айнасы екенін атап көрсетеді. Жиреншин «Абай Құнанбаев - қазақ халқының Ұлы ақыны және ойшылы» (1950), «Абай және оның орыс достары» (1949, орыс тіліңде), «Абай Құнанбаев» (1950), «Абай және орыстың революциялық демократтары» (1959), «Қазақ кітаптарының тарихынан» (1971) зерттеу еңбектерін жазды. Бұл зерттеулер бір-бірімен тығыз байланысты. «Абайдың әлеуметтік ойды дамытуы және Абай заманындағы қазақ поэзиясы» («Абай Құнанбаев». - А., 1951, 135-161-6.) деген мақаласында Абайдың өзіне дейінгі ауыз әдебиеті дәрежесіне жеткізуге, ұлттық әдебиетті өркендетуге қосқан үлесін жан-жақты сөз етеді. «Абай (Ибраһим) Құнанбаев» деген мақалада негізінен Абай еңбектерінің жарыққа шығу тарихына қысқаша шолу жасаған («Қазақ кітаптарының тарихынан»,- А., 1971, 127-130-6.). Жиреншин ақынның 1951, 1961 ж. шығармаларының бір томдық жинақтарын әзірлеу үстінде Абайдың дүниетанымын, таным- толғамдарын анықтауға байланысты біраз еңбек етіп, оның өлеңдерінің жазылу тарихынан, өскен ортасынан деректер берді, жаңа табылған шығармаларына түсініктер жазды. Дегенмен ақын өмір сүрген саяси-әлеуметтік жағдайды, оның өскен ортасын бағалауда біржақтылыққа жол бергенін кезінде М. Әуезов атап көрсетті.