Әдеби ағымдар

Әдеби ағымдар (ағылш. literary movement, фр. mouvement littéraire, нем. Literaturrichtung) — дүниеге көзқарасы, шығармашылық әдісі, бағыты, тақырыбы, жанры мен стилі жағынан бір-біріне жақын шығармашылығын айқындайтын көркемдік, эстетикалық принциптер жиынтығы. Кей жағдайда бір әдеби ағымға жататын қаламгерлердің дүниетанымы, идеологиялық, суреткерлік концепциясы әр түрлі болуы да мүмкін. Мысалы, романтикалық әдебиет өкілдері Джордж Байрон, Адам Мицкевич секілді жазушылар қоғамдық құрылысты түбегейлі өзгертуді ұстанса, А. Ламартин, Василий Жуковский дінді, Эрнст Гофман өнерді уағыздады. Бұл әр қаламгердің шығармашылық стилинің өзіндік ерекшелігінен туындайды.

Бір әдеби ағымның ішінде бірнеше әдеби мектеп болатыны да осыдан. Әдеби ағымдар көркем әдебиеттің қоғам өміріндегі ықпал-әсері кеңейіп, жазушының суреткерлік дүниетанымы мен шығармашылық поэзиясы даралана бастаған кезде пайда болды.

Әлем әдебиетіндегі әдеби ағымдарды

• қайта өрлеу,
• барокко,
• классицизм,
• ағартушылық әдебиет,
• сентиментализм,
• романтизм,
• реализм,
• натурализм,
• символизм
• футуризм
• формализм (түршілдік) деп бөлуге болады.

Суреткерлердің үлкен топтарын біріктіріп, әлемдік әдебиеттің дамуында алатын өз орны болса да импрессионизм, экспрессионизм, модернизм т.б. әдебиет ағымдар дәрежесіне қосыла алмады. Қазақ әдебиетіндегі жыраулық поэзия өкілдерінің көпшілігі романтикалық бағытты ұстады. Халықты қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заманға жеткізуді армандаған Асан Қайғы, "боз сазаны тоқтыдай, балығы тайдай тулаған" өлкені аңсаған Қазтуған, Еділдің бойын елге толтыруды армандаған Доспамбет секілді жыраулар қазақ поэзиясындағы романтикалық бағыттың негізін салды.

Тағы қараңыз

• романтизм
• классицизм
• реализм
• натурализм
• символизм
• ағартушылық
• барокко
• импрессионизм
• экспрессионизм
• модернизм