Әйелдер қозғалысы

Әйелдер қозғалысы — қоғамдық өмірдің барлық саласында еркек пен әйелдің теңдігіне жетуді мақсат етіп қойған кең ауқымды демократиялық қозғалыс. Ол патриархалдық тұрмыстың сарқыншақтарына қарсы шығып, өзінің жасампаздық қабілетін жүзеге асыру мүмкіндігін иеленген тең құқылы, еркін әйелдің тұрмыс-тіршілігіне жол ашу идеясын ұсынады. Бұған тек адамзат баласының әлеуметтік-мәдени эволюциясының нәтижесінде ғана берік негіз қалап, оңтайлы шешімін табуға болатындығын әлеуметтік-тарихи тәжірибе көрсетіп отыр. Дамудың әрқилы сатысында, әрқилы елде әйел мүдделеріне қатысты әлдебір әлеуметтік мәселелердің көкейкесті сипат алуы нәтижесінде әйелдер қозғалысы әрқилы пішімде көрініс тапты. Мысалы, әйелдердің ерлермен бірдей тең сайлау құқын иеленуіне ықпал еткен суфражшылдық (ағылш. Suffrage — дауыс беру құқы) қозғалысы кезеңдік мәнге ие болды. ” “Әйелдер қозғалысы” атауы әлеуметтік-ұйымдық құбылысты, үрдісті аңғартады. Алайда тарихи және заманалық жағдайларда “феминизм” (лат. femіna — әйел) терминіне жуықтайды. Бұрынғы кезде бұл атау еркек тәріздес әйелдер мен әйел тәріздес ерлерге қатысты кекесінмен айтылған. Ал заманалық мағынасындағы феминизм ерлерге тән мінез-құлық — әмбебап болмыс емес, әйелдердің оған елігіп, еліктеуі — жөнсіздік, әйел қоғамның тең құқылы мүшесі ретінде өмір сүріп, әрекет етуге, алайда, табиғи жаратылысына тән ерекшеліктерді ескеріп, ортадағы өз орнын білуге тиіс деп түсіндіріледі.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік органдары қоғамда феминистік мәселелердің бар екендігін ескеріп, әйелдер қатысатын ұйымдық құрылымдар мен тиісті қызмет түрлеріне қолдау көрсетіп отыр. Әсіресе, 80-жылдардың соңы 90-жылдардың басында республикада әйелдер қозғалысының белсенділігі арта түскені байқалады. Мұсылман әйелдер лигасы (1992), Феминистік лига (1993), Әйел және құқық (1993), Шығармашылық бастама жөніндегі әйелдер лигасы (1994), “Жанар” кәсіпкер әйелдерді қолдау қоры (1993), “Лиана” халықаралық ассоциациясы (1993), “Шығыс әйелдері” халықаралық ассоциациясы (1994), “Қазақстан кәсіпкер әйелдері” ассоциациясы (1994) т.б. құрылды. Олардың жетекшілері 1995 жылы Пекинде өткен Бейүкіметтік әйелдер ұйымдарының дүние жүзілік форумына және Әйелдердің құқылары жөніндегі БҰҰ-ның 4-конференциясына делегат ретінде қатысып, ынтымақтастық аясын кеңейте түсті. Сондай-ақ, Қазақстандағы БҰҰ-ның өкілдігі жанынан “Дамудағы гендер” бюросы ашылды. Бағдарламаларының әрқилылығына қарамастан, респ-дағы бұл ұйымдардың барлығы да әйелдер құқын қорғауды, олардың қоғамдағы жасампаздық рөлін арттыруды, әлеуметтік ахуалын жақсарта түсуді көздейді.