Әл-Матуриди

Матуриди Әбу, Мұхаммед ибн Махмұд Әбу Мансұр әл-Матуриди ас-Самарқанди (870 — 944, Самарқанд маңындағы Матурид қ.) — кәлам мектебінің негізін қалаушы. “Матуридийа” имандылық (ақида) мектебін қалыптастырған. Таша Кубро Заданың айтуынша, “имандылықтың жоғары дәрежесіндегі” М. Ә. фикһты, яғни ислам теориясын ханафиттік құқықтанушылардан үйренді, кейін өзі де фикһ пен кәламнан дәріс берді. Оның “Та ауиләтул әһлис-сүннә” немесе “Та ауиләтул-Құран” аталатын кітабы матуридийаны ұстанушылардың негізгі оқу құралы саналды. Екінші туындысы “Китаб- ут-таухид” түрлі діни ағымдардың айырмашылығын көрсететін алғашқы еңбек. Мұнан басқа шариат негізінде жазыл-ған “Ма ахузуш-шараиғ”, “Әл-Жәдл” секілді еңбектері бар. М. Ә. ілімі, негізінен, Мауреннахрдағы ханафиттер арасында мәлім болды, оның жолын қуушылар бірқатар мәселелерді ашариттік түсінік тұрғысынан шешті. Бұл түсінік бойынша, Құдайдың бары хақ, Құран — мәңгілік. Күнәсіз жандардың о дүниеде Құдаймен жүздесуге мүмкіндігі бар. Адамның бүкіл іс-әрекеті Құдайдың құдіретімен жасалады. М. Ә. жолын ұстанушылар адамда таңдау еркіндігі (ихтийар, ықтияр) бар екенін мойындайды. А. Махат

Дереккөздер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том