Әумесер

Қазіргі түсінігімізде — алаңғасарланып не болса соған ұрынғыш, әулекі адам. «Бұл өзі сыпайы, биязы жігіт деп жүрсек, әумесер, содыр ма, қалай...» (3. Шашкин, Сенім).

Тұлғасы әрі мағынасы жағынан жақын, жуық сөзді парсы тілінен кездестіреміз:

оубаш — есерсоқ, бұзық. Бүл сөздің түркі тілдеріне ауыса қалғанда дыбыстық өзгеріске түсуі қиынға соқпайды: оубаш => аубас => аумас => аумес + ер => әумесер. Бірақ оның өзгеріске бейімділігіне сүйеніп, төркіні парсы тілінен деуге түркі тілдерінің кейбір тілдік деректері ырық бермейді.

Қырғыз тілінде «оома» сөзінің бір мағынасы — тұрақсыз, ықпалға тез берілуші дегенді білдіреді. Қазақ тілінде дәл осы мағынадағы сөз «аумалы» қалпында айтылатыны мәлім. Егер біз ертеректегі бүл сөздің түбірі қырғыз тіліндегіге жуық десек, «оома» қазақ тілінде «аума» тұлғасына дейін өзгерері даусыз. Соңғы тұлғаға тілімізде күнде қолданылыл жүрген «есер» сөзін тіркесек «әумесер»-дің қалай пайда болғанын анықтау қиын емес: ayмa + есер => әуме + есер => әумеесер => әумесер. «Есер» сөзі түркі тілдеріне ертеден тән екендігін де ескерткен жөн. Көрсетілген деректерді еске ала келіп, парсы тіліндегі «оубаш» тіліміздегі «әумесердің», оларға ауысқаннан кейінгі қысқара қабылданған тұлғасы болар деген жорамалға жол бермекпіз.