AQJAIYQ (телеарна)
AQJAIYQ — Батыс Қазақстан облысының жергілікті телеарнасы. Батыс Қазақстан облыстық телестудиясы өзінің тұңғыш хабарын 1964 жылы 26 қыркүйекте эфирге шығарды. 1964 жылы 15 тамызда Орал телеарнасының тұсауы кесілмес бұрын облыстық телевизия және радио хабары комитеті құрылып, оның алғашқы төрағасы болып сол кезде Мәскеу жоғары партия мектебін бітірген жергілікті маман Наурыз Сыдықұлы Сыдықов бекітілді. Облыстық телерадио ұжымын ширек ғасырға жуық басқарған ол басқарушылық қабілетімен телестудияның аяғынан қаз тұруына өзіндік үлес қосты. Биыл филиал басшысының бастамасы бойынша Орал қалалық мәслихатының шешімімен телестудия орналасқан көшеге Н.Сыдықовтың есімі берілді.[1]
| AQJAIYQ | |
| «Қазақстан» РТРК» АҚ Батыс Қазақстан облыстық филиалы | |
 | |
| Ел | |
|---|---|
| Хабар тарату аумағы | |
| Хабар тарату уақыты |
14 сағат |
| Хабар тарату тілдері |
қазақша, орысша |
| Басқару орталығы |
Орал, Н.Сыдықов көшесі, 1А |
| Арнаның тақырыптамалары |
әмбебап |
| Хабар таратуын бастады | |
| Иесі | |
| Директоры |
Клара Қамбетова |
| Бұрынғы атаулары |
Қазақстан-Орал |
| Сайт | |
Одан кейінгі әр жылдары ұжымның тізгінін ұстаған Молдағали Рысқалиев, Ғарифолла Көшенов, Махамбет Машекенов, Мнир Сулейманов, Шавхат Өтемісов (қазір ҚР парламенті мәжілісінің депутаты) облыстық студияның дамуында өз іздерін қалдырды. «Қазақстан – Орал» телеарнасының қазіргі ізденістері мен табыстары Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті журналистік факультетінің түлегі, еңбек жолын осы студияда редакторлықтан бастаған Асыланбек Ғұбашевпен байланысты.
Ал теледидар тарихы туралы сөз болғанда арнаның алғашқы буын қызметкерлері болған А.Вдовин, А.Иночкин, Е.Қасенов, С.Ғұмаров, Л.Архипов, М.Нұғманова, С.Ғазизов, Ю.Юмашева, Н.Чесноков, Ғ.Тұрғаналиев, А.Дош, Ж.Габдуллина,А.Агелеуова, Л.Глазова, Р.Кабашева, Т.Гилманова, Г.Корчагина А.Қарасаева, А.Садомсков, К.Чукеев, С.Власов, В.Иванов Е.Чернов, И.Чеботарева, Т.Яценко, Л.Словцов, В.Ситник, З.Ляпина, Е.Киняхина, Л.Власова, В.Наугольнов, С.Квятковский, Р.Алексеева, В.Рассолов есімдері алдымен аталады.
Күнделікті жалпы эфир уақытының ұзақтығы 3-4 сағат болды. Бағдарлама жаңалықтар мен бір-екі хабардан және көркем фильмдер көрсетуден тұрды. Бастапқы уақытта хабарлар мен жаңалықтарды беруде фотосуреттер пайдаланылды. Кейін кинокамералар алынған соң фотосуреттерді қара – ақ түсті кинопленкалар ығыстыра бастады. Дегенмен фототілші штаты 15 жылдай сақталды.
Облыстық арна ашылған тұста одақтық және республикалық телевизияның қызметі әлі облыс орталығына жете қоймағандықтан оралдық көрермендер жергілікті хабарларды жіті қадағалап, жібермей қарайтын.
Телестудияның алғашқы буынына сәл кейінірек редакторлар Б.Далабаев, С.Қабашев, Қ.Миханов, В.Бучкин, М.Мұхитдинов, М.Никитин, Ю.Баев С.Абылаев, А.Салықов, Л.Корина, Т.Әліпқалиев, Б.Қуатов , М.Есламғалиев, Г.Доронин, Н.Крылова, С.Берхаиров, С.Сариев, Р.Калиев, Р.Таукина, Б.Мұхамбетәлиев, Т.Горбатова, В.Галактионова, Б.Баймұқанова, С.Хан, В.Григоркина, Е.Айпишев, А.Иманбаев, З.Өтепбергенова, С.Темешов, А.Ғұбашев, А.Нәріков, К.Камбетова, режиссерлер Н.Баймукашев, Н.Тухватуллина, М.Сулейманов, И.Гелешвили, Ә.Аманғалиева, С.Ғазизова, Ж.Салықова, Р,Жакенова, В.Юртаева, М.Бұлқашева, дыбыс режисерлері Б.Годунов, Р.Пицеевич, А.Қуатова, Ж.Сабирова, О.Тәженов, Н.Дүйсенов, Қ.Жүсібәлиева, Ж.Қағазбекова, инженерлер А,Каверин, Л.Титова, З.Ақбаева, А.Сурков, Е.Литвинов, дикторлар Қ.Төлеуішов, Л.Глазова, Ө.Қуатов, С.Нәбиуллина, Т.Құсайын, операторлар А.Әжімұқанов, С.Сұлтанғалиев, В.Горбатов, А.Водолазов, Б.Шляпин, Ю.Шляпин, В.Рубцов, С.Аббасов, С.Дияров, студия операторлары П.Неверковец, В.Гришин, В.Писаренко, В.Еремин, В.Петренко, Р.Ищанов, жарық беруші А.Иванов, пленка монтаждаушылар А.Парфенкова, З.Лебедова, З.Ляпина, Н.Попова, Г.Бектурлина қосылды. Суретшілер С.Муттер, Э.Ипмағамбетов, машинисткалар Р.Бисенғалиева, М.Қонашева, бутафор –декоратор Қ.Есқалиева, Т.Мартынова, Р.Елеубаева. Бұл буын негізінен хабарларды эфирге тікелей берді.
Облысқа іс-сапарлармен келген еліміздің танымал өнер адамдары мен ақын-жазушылары да студияға ат-басын бұрмай кетпейтін. Нәтижесінде көрермендер КСРО халық әртістері Б.Төлегенованың, Х.Бөкееваның, Е.Серкебаевтың және басқа да әйгілі өнер жұлдыздары мен Ж.Молдағалиев, С.Сейітов секілді белгілі ақындармен дидарласу мүмкіндігіне ие болатын. Арнаның шығармашылық ұжымы өз жұмыстарын одақтық және республикалық эфирден де көрсетуге тырысты. КСРО кезінде Орал студиясы дайындаған бағдарлама екі рет Мәскеуден, бірнеше рет Алматыдан берілді.
Тек 1979 жылдан бастап Орал телестудиясы бірқатар қара ақ түсті бейнетаспамен алдын ала жазып эфирге бере бастады. Телеарна алдымен өз заманының айнасы іспеттес. Облыстық теледидар ұжымы 60-70-ші жылдары Кеңес Одағының Батырлары М,Мәметова,С,Есқалиев,Е.Орақбаев пен тыл және тыңайған жерлерді игеруге атсалысқандар туралы онға тарта деректі фильмдер түсірді. Сапуатолла Ғазизов Кеңес Одағының Батыры , Жаңақала ауданындағы «Красногор» жылқы зауытын басқарған Есен Орақбаев туралы «Директор», осы ауданның мал азығын дайындаушы «Сәуле» тракторшы қыздар бригадасының жұмысы жөнінде «Аққу қыздар» деректі фильмдерін дайындады авторы (С.Ғазизов, операторы А.Әжмұқанов).
Облыстық студияның тақырыптық хабарлар редакциясы сонымен бірге әдебиет пен өнер мәдениет мәселелерін қамтитын хабарлар да дайындады. Қоныс Миханов «Жайық толқыны» тележурналының, Мұқадес Есламғалиев «Жұлдыз» телеальманағының авторы болды. Өткен ғасырдың 70-ші жылдары жастарға арналған «Уақыт және біз», «Жұмысшы ізбасарлары» дайындалды.
1986 жылы студия түрлі түсті хабарлар дайындауға жағдай жасаған тағы бір оқиға болды. Ол Южно - Сахалинск қаласынан алдырылған үшінші ПТВС еді. Сол кезде қолға алынған «Серпін» бағдарламасын әзірлеуде осы ПТВС кеңінен пайдаланылды. «Серпін» телевизиялық станциясының сондай бір хабары облыс орталығынан 150 километр қашықтықтағы Жымпиты (қазіргі Сырым) ауданының орталығынан дайындалды. Авторы Б.Мұхамбетәлиев, режиссері Ж.Иманғалиева. Техника жетістігін пайдаланып студиядан шалғай жатқан ауданнан бағдарлама әзірлеу ұжыммен қатар көрермен үшін де елеулі оқиға болды.
Орал телеарнасында өнер мен мәдениетті насихаттауда, оның проблемаларын көрсетіп шешуге Ботакөз Баймұқанова елеуі үлес қосты. 80- 90-шы жылдары ол дайындаған «Халық таланттары», «Терме», «Ән құмарлар клубы, «Дидар» циклдарының хабарлары осы міндеттерден көріне білді. Кейін Б:Баймұқанованың жастар тәрбиесі мен ұрпақтар түсіністігіне және отбасы бірлігіне арналған ұлттық «Ақ отау», «Қыз Жібек», «Айқаракөз» хабарлары көрермендердің жылы лебізіне бөленген бағдарламалар болды.
Өткен ғасырдағы 90-шы жылдардың басында батыс қазақстандықтардың сүйсіне қараған хабарларының бірі кешкі уақытта берілген «Ақшам» бағдарламасы еді. Хабарды, оның авторлары, қос журналист С.Абылаев пен Б.Мұхамбетәлиев жүргізді. Осы кезде тікелей эфирде жүрген «Обратная связь» бағдарламасының рейтингі жоғары болды. Оны құрамында Л.Корина, Г.Доронин, В. Григоркина, Н.Крылова, режиссерлер Н.Баймукашев, Г.Корчагина, В.Юртаева, дыбыс режиссері О.Тәженов бар шығармашылық топ дайындап отырды.
Бүгінде «Қазақстан – Орал» телеарнасы бойынша тәулігіне 14 сағат, ал аптасына 98 сағат бағдарламалар беріледі. Аптадағы хабарлардың 21 сағатын республикалық, 5 сағатын облыстық мемлекеттік тапсырыс құрайды. Арна бойынша тәулік сайын эфирге беріліп отырған төл хабарлардың 4 сағаты тың бағдарламалар. Оның 60 пайызы қазақ тілінде дайындалады.
Таң сәріден ұсынылатын «Қайырлы таң» ертеңгілік бағдарламасы көрермендердің көңіл күйін көтеріп, мәдени-көпшілік шаралардан үздік шыққан жандардың жұмыс кестесінен хабардар етіп, тұрмыстық жәйттер бойынша пайдалы кеңестер береді. «Наркескен», «Толғауы тоқсан қызыл тіл», «Ой дода» ток - шоу хабарлары мен «Жебе» пікір талас дөңгелек үстелі ерекше орын алса, кейін олардың орнын «Бізбен бірге» бағдарламасы басты.
Орыс тілді аудиторияға арналған «Прямая речь» хабарында қазақ тілінің қолдану аясын кеңейту мәселелері жергілікті ғалымдары мен тіл мамандарының, ұлттық – мәдени орталық өкілдерінің, жалпы тіл жанашырларының қатысуымен талқыланады.
«Қазақстан – Орал» телеарнасында ұлттық рухты көтеруге арналған бағдарламалардың бірін бірі толықтыруы ескерілген. Журналистік зерттеу мен деректі дүниелерге сүйенетін М.Балмолдиннің «Алтын бесік» бағдарламасының жүгі осындай. Егеменде еліміздің жастарына патриоттық тәрбие беруді насихаттауға лайықты қосқан үлесі үшін «Намыс» хабарының авторы Гүлмира Тілеубаева ҚР Ішкі Істер министрлігінің «Қайсар» төс белгісімен марапатталды. Тілді дамытуға белсенді және нәтижелі атсалысқаны үшін Қазақстан Республикасы ақпарат министрлігінің бас жүлдесі мен сыйлығына «Қуыр, қуыр, қуырмаш» хабары (авторы Надежда Бишаева) ие болды. Репортаждық жанрға негізделген «24 сағат» хабары дәрігер, такси жүргізушісі, учаскелік полиция инспекторы, секілді қызметкерлердің тәулік бойғы кәсіптік жұмысын көпшілікке 2008-2009 жылғы телемаусымда кеңінен таныстырды.
Ресейдегі қазақ диаспорасының өмірі туралы «Қарлығашым сәлемімді айта бар», халық шығармашылығына арналған «Қара өлеңде өмір қалған» суреттемелері мен табиғаттағы экологиялық тепе-теңдікті сақтау мәселелерін көтерген «Жануардың көз жасы» фильмінің авторы Асыланбек Ғұбашев қазақтың ақиық ақыны Жұбан Молдағалиевтың шығармашылығы мен өмірі туралы «Біздің Жұбан» (режиссері Н.Баймукашев,редакторы А.Нәріков) деректі туындыны эфирге шығарды. Бұдан соң деректі фильмдер қатары артты. «Абайдың қара сөздері» атты 10 сериялық фильмін және «Адамзаттың Абайы» атты телесуреттемесін ұлы ақынның 150 жылдығына жасап шығарды. Людмила Коринаның «Еще раз про любовь» фильмі түрлі республикалық байқауларда топ жарды. Баян Мұхамбетәлиевтің Қазақстанның тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Ақжайық өңіріне сапарлары туралы «Елбасы», және қоғам қайраткері Мұстақым Ықсанов жәйлі «Туған ел перзенті», Елорданың 10 жылдығына арналған «Ақ тілекпен, Астана!», Мұнайдар Балмолдиннің Мәншүк Мәметова туралы «Шығыс Шолпаны», мен суретші Мұратбек Жоламанға арналған «Қыздарым саған аманат», облыстық қазақ драма театрының 10 жылдығы құрметіне «Менің театрым», «Махамбет», «Үміт», Ботакөз Баймұқанованың ақын Ақұштап Бақтыгереева туралы «Ақ шағала», «Ер Сейтек», оралдық әнші-термеші Сәуле Таудаеваға арналған «Айнамкөз» деректі фильмдер студияның алтын қорынан орын алды. Кейінгі буын өкілдері Гүлмира Тілеубаеваның «Жымпитылық немістер», Светлана Федулееваның «Шолохов в Приуралье», Гүлжан Көнееваның «Жалпақталдағы жасырын жастар ұйымы», Х.Есенжановтың 100 жылдығына орай «Даланың дархан дарыны», Артур Мағзомовтың Тайыр Жароковтың 100 жылдығына «Нар тұлға», Ақсәуле Бәйменшинаның Мұхит Мерәліұлының шығармашылығын бейнелейтін «Ән-арман» деректі фильмдері дүниеге келді. Бұл телефильмдер «Жайық өңірінің телешежіресі» атты фильмдер цикліне кіреді.
Орал телестудиясында отыз жылға жұмыс істеп келе жатқан журналист Свелана Ханның танымал авторлық бағдарламалары баршылық. Соның бірі өмірдің ащысы мен тұщысын айна қатесіз бейнелейтін «Из жизни» бағдарламасы.
Қазақ теледидарының 50 жылдығына орай корпарация басшылығы ұйымдастырған деректі фильмдер байқауына қатысқан «Қазақстан-Орал» телеарнасының шығармашылық ұжымы дайындаған «Жалпақталдық жастардың жасырын ұйымы» туындысы (авторы Г.Көнеева, режиссері Н.Тухватуллина, опраторы Р.Ғазезов, монтаждаушы оператор Н.Ғимранов, дыбыс режиссері М.Қансұлтанов ) бірінші жүлдеге ие болды. Сонымен қатар орыс тілінде дайындалған деректі фильмдер «Апа» (авторы Р.Сатқанова, режиссері А.Қонашева, дыбыс режиссері М.Қансұлтаонов, оператор Р.Садыров, монтаждаушы операторлар С.Болтанов, Н.Ғимранов) «Преодоление»(авторы Д.Рамазанов, оператор Р.Садыров, режиссері А.Қонашева, дыбыс режиссері М.Қансұлтанов, монтаждаушы оператор А.Аймұратова), «Неразрывная связь» (авторы А.Джампеисова, операторлары Р.Садыров, Р.Ғазезов, дыбыс режиссері М.Қансұлтанов) ерекше аталды. 2008 жылы ХІ халықаралық шығармашыл жастар фестивалінде А:Байменшина репортаждық жанрдағы «Нысана» хабары үшін «Журналистика» аталымы бойынша лауреат атанды.
Орал өңірінің көрермендері аптаның бес күнінде тәулігіне бес рет облыс арнаулы жаңалықтарымен, соның ішінде төрт рет тың жаңалықтармен таныса алады. Бұл «Ақжайық» ақпараттық бағдарламасының редакциясы құрылуы арқасында мүмкін болды. Арнайы редакция болып құрылған кезде оған бірінші болып А.Салықов жетекшілік жасады, одан кейін К.Қамбетова басқарды. Жаңалықтар қызметі журналистік төселудің тай қазаны. Сондықтан кейінгі буын өкілдер кәсіби шеберлігін шыңдаған журналистерге айналды. Олар – Л.Елеу, Е.Әбіш, Ә.Русалиева, Б.Базарбаева, Т.Рудаметова, Т.Жұбанышов, Д. Темірғалиева. Жаңа келген жастар Р.Диалиевтың, Т.Кенжеғалиевтің, Г.Өтепованың, С.Бораншиеваның олардан үйренері аз емес.
1980 жылы түрлі-түсті пленкаға көшкен Орал телестудиясы, 1989 жылдан бастап түрлі-түсті бейнетаспамен жұмыс жасауды қолға алды. Ал 2003 жылдан облыстық телевизия толықтай сандық форматқа көшірілді.
«Қазақстан – Орал» телеарнасы осы заманғы сандық санаттағы бейне-дыбыс жазу, монтаждау құралдарымен толық жабдықталды. Оларды қазір бейнетүсіру операторлары С.Дияров, Р.Ищанов, Р.Ғазезов, Н.Идиров, Т.Тоқмамбетов, Е.Меңдіғалиев, Т.Қажымов, монтаждаушы операторлар Е.Қонашев, Р.Базаров, С.Болтанов, Н.Халитов, Н.Ғимранов, А.Қағазбеков, А.Аймұратова, дизайнер Н.Хайруллина, дыбыс режиссердері М.Қансұлтанов, Ж.Құмаров, бейнеинженерлер А.Еламанова, В.Караваев, Б.Шаңғалиев, В.Коваленко өз қызметінде пайдалануда.
Арна қызметкерлері тегістей компьютермен жұмыс істеп, интернетті кеңінен пайдалануда. 2003 жылдан бастап «Қазақстан Орал» телеарнасының бағдарламалары «Кателко» ғарыштық жүйесі арқылы облысқа тарай бастады. 2007 жылдың 1-ші сәуірінен облыстық радио хабарлары да ғарыш арқылы таралу мүмкіндігіне ие болды. Бүгінгі таңда облыстың 98 пайызы «Қазақстан» Ұлттық арнасының жиілігінде тарайтын облыстық телехабарларды көріп келеді. 28-ші дециметрлік «Қазақстан-Орал» телеарнасының хабар тарату кезіндегі елді мекендерді қамту аймағы 50-60 км радиус шамасында.
2010 жылдың 9 қыркүйегінен бастап барлық аудан орталықтары мен ірі елді-мекендер «Қазақстан-Орал» телеарнасын 14 сағаттық бағдарламасын көре бастады.
Филиалдың кәзіргі жоспары – материалдық базасын кеңейтіп, жаңа үлгідегі телестудия салу.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ http://oraltv.kz/kz/category/channel Мұрағатталған 17 ақпанның 2015 жылы.
Сыртқы сілтемелер
өңдеу- http://oraltv.kz
- http://oraltv.kz/kz/category/channel Мұрағатталған 17 ақпанның 2015 жылы.
- http://oraltv.kz/kz/news
- http://oraltv.kz/kz/programs/index/programs Мұрағатталған 17 ақпанның 2015 жылы.
- http://oraltv.kz/kz/programs/live Мұрағатталған 17 қазанның 2014 жылы.