Internet Explorer

Internet Explorer (қысқаша ІЕ не MSIE) — Microsoft компаниясы 1995 ж. бастап Microsoft Windows амалдық жүйесі құрамдас бөлігі ретінде жасаған графиктік ғаламтор шолғыш өнімі. Бұл бағдарлама 1999 ж. бастап дүние жүзі бойынша қолданымы ең көлемді бағдарлама болып, 2002-2003 жж. аралығындағы ІЕ5 пен ІЕ6-ның жарық көрген мезгілінен бер бұл қолданымдық көрсеткіші шырқау шегіне жетті де, сонан бері қарай тұрақты төмендеу күйінде болды. Интернет шолғышы алғашта Windows 95-ке қосымша қалташық ретінде бірге шықты да, онан кейінгі жаңа ұрпақтық нұсқалары дербес қалташық ретінде жеке дара түсіруге болатын етіп жасалды. Қазіргі ең жаңа 7-ші ұрпақ шолғышы Windows ХР Service Pack 2, Windows 2003 Service Pack 1, Windows Vista және Windows Server 2008 дегендердің жаңалау бума ретінде түсіріп орнату мүмкіншілігін жасады. Және бір түрдегі Windows CE (ІЕ CЕ) ге бағытталған ОЕМ-дік жасалымды да WinCE немесе ІЕ6-лық негіздегі текшелерінен еркін түсіріп алуға болады. Есте боларлық және бір жайт, тағы бір түрдегі Windows Mobile-ға (қойындық кіші тұрпатты компьютерлерге арналған жүйе) сәйкестіріліп жасалған Mobile Internet Explorer (ұтқыр) дербес компьтерлерге (РС) арналған түрлерімен шатастырып алмау керек. 8-ші ұрпақ ғаламтор шолғышының 2-реттік сынақ нұсқасы 2008 ж. басында жария етілді.

Windows Internet Explorer
Windows 7 жүйесінде жегілген Internet Explorer 9 терезесінде Уикипедияның басты беті
Кім дамытқан	Microsoft
Бастапқы нұсқа шығарылуы	Тамыз 1995 (28—29 жыл бұрын)
Соңғы шығармасы	7.0.5730.13 (Windows XP) 7.0.6001.18000 (Windows Vista SP1) / 2008
Қарап шығу шығармасы	8.0.6001.17184 (IE8 Beta 1) / 2008 ж. наурыздың 5
Амалдық жүйесі	Microsoft Windows Mac OS System 7 — Mac OS X (жалғастырылмайды) Solaris және HP-UX (жалғастырылмайды)
Жанры	Ғаламтор шолғышы және RSS танушы
Лицензиясы	Өзіндік EULA
Ғаламтор торабы	microsoft.com/ie

Тарихы

Internet Explorer жобасы 1994-жылдың жазында Spyglass Mosaic шолғышының беліглеме қайнары негізі үстінен Томас Рердон мен Бенджамин Сливка жағынан қолға алына бастады. 1994 ж. ақырында Microsoft компаниясы қомақты ақша және бажылық үстеме беру жолымен Spyglass Mosaic дегенді өзіне икемдеді. Осыдан кейін Windows жүйесінде Mosaic үлгідегі шолғыш кең көлемде қолданыла бастады. Бастапқыда тың тыныс байқатқан Macintosh жүйесінің ғаламтор шолғышы мен UNIX түрлі шолғыштары бірте-бірте майданнан шығып қалды, кейін келе тіпті Microsoft қайнарларынан оларды табу мүмкін болмады.

1-нұсқа

Internet Explorer 1-ші нұсқасы 1995 ж. тамыз айында жария болды. Бұл әуелгі Spyglass Mosaicтың кемелдендірілген түрі еді. Бұл нұсқа Windows 95 ке қосымша ретінде Интернет шолғыш жабдығы болып орнатылатын.

2-нұсқа

2.0-нұсқа шолғышы 1995-жылдың қараша айында Windows 95, Windows NT3.5, NT4.0 жүйелеріне арналылп шықты. Бұл нұсқаның басты артықшылығы SSL, cookies, VRML, RSA, Internet Newsgroup қатарлыларды қолдай алатын. 2-нұсқа және де Windows 3.1,Macintosh System 7.0.1 жүйелеріне да арналылып жасалған. Одан соң 1996-жылы Mac-ке арналған 2.1-нұсқасы да жарық көрді. Осы желілеске тәуелді 2.0і нұсқасы тұңғыш рет қосбуындық (Жапон, Қытай жазуының бiр әрібі екі буынға тең) хат жүйесін де тану мүмкіндігін алды.

3-ші нұсқа

Шын мәніндегі кеңқолданымдық әрі қауіпсіз шолғышы делінген 3-нұсқа Internet Expolrer 1996-жылы 13-тамызда жария етілді. Бұл нұсқа тұңғыш рет Spyglass-тың белгілеме қайнарынан құлантаза нұсқа болды, бірақ, әлі де Spyglass-тың «техникасын» істетіп отырғаны үшін, құжат қалтада Spyglass-тың ауторлық құқығы ескертілді. Бұл нұсқа және де тұңғыш рет CSS техникасын, AxtiveX реттегішін, Java атқару ортасын, сондай-ақ, өздіктік бірліктеу дерекке арналған PISS жүйесін қолдау мүмкіндігін алды. 3-нұсқа құрамында қосымша құрал ретінде Internet Mail пошта тапсырыскерімен, NetMeeting, Мекен-жайлық кітап (Windows) қатарлы бумалар қамтылды.

4-ші нұсқа

Шолғыш пен артқы шептік амалдық жүйені біріктірген 4-нұсқа 1997-жылы қыркүйекте жария болды. Windows95 пен WindowsNT жүйелеріне бұл нұсқаны орнатқан соң, енді үстел бетінде-ақ бұрынғы нұсқаларды 4-нұсқаға дейін көтеруге болатын болды. 4-нұсқа шолғыш жұмыс тобы жағдайда істетілу барысында қажеттілік үшін істетушілерге шолғыштың кейбір қасиеттерін жауып тастау, өзгерту мүмкіндігін жасады. Көне нұсқадағы Internet Mail орнын Outlook Express басты. Microsoft Chat пен кемелдендірілген NetMeeting де 4-нұсқа шолғыштың құрамында бума түрінде қосымшаланды.

5-ші нұсқа

1998 ж. наурызда жарияланды, кейіннен Windows98 бен Windows2000-ның құрамында қосымша ретінде бумаланып шықты. Бұл нұсқа және қос бағытты жазуды тану (мысалы араб жазуы), ескертпелік шекелік кіші жазуды тану, XML, XCL-ды тану қасиеттерін, және тор бетін MHTML пішінінде сақтап алу мұмкіншіліктерін қосты. 5-ші нұсқада және де Outlook Express5 қамтылды. 2000 жылы шілдеде жарияланған Explorer5.5-те құжаттарды бастырып шығарудан алдын-ала қарап шығу қабілеті болды, сондай-ақ, бұрынғы CSS, HTML өлшемдерін кемелдендірді. Бұл нұсқа Windows Me-де бума ретінде қамтылды.

6-шы нұсқа

WindowsXP ресми жарияланғаннан бірнеше апта бұрын, 2001 ж. шілденің 27-күні жарияланды. Бұл нұсқада кемелдендірілген DHTML-дік үлгі, бет ішіндік беттің (inline frame) мазмұнын шектеу қабілеті қамтылды. Бұл нұсқа және де мәлім мөлшерде CSS level1, DOM level1 және SMIL 2.0-лерді қолдау мүмкіндігін алды. MSXML белгілеу құралы 3.0 ға жоғарлатылды. Бұл нұсқаның өзге артықшылықтары: құрамында ІЕАК-тың жаңа нұсқасы, Media bar, Windows messenger, қателік жинақтау, сурет көлемін өздіктік өзгерту, P3P қасиеттері және WindowsХР-дың Luna бетіне өлшемдестірілген шыт жаңа сыртқы көрінісі қатарлылар болды. WindowsXP-де істетілгенде 6.0 бұрынғыдан да қауіпсіз болды. 2002 жылы Gopher шектемеге ұшырағаннан кейін, 7-нұсқа да Gopher-ды қолдау ерекшелігін жойды.

7-ші нұсқа

7-ші нұсқа шолғыштың сынақ нұсқасы 2005 ж. шілденің 27 жaрияланды, бұл нұсқаны тек WindowsХР немесе Windows server 2003 SP1 мен Windows Vista қатарлы системаларда істетуге болады. Бұл нұсқада пайдаланушы АctiveХ-ты еркінше реттей алады, әрі АctiveХ ендігәрі Internet Explorer-мен бірге айналмай-ақ өз алдына бөлектеп дербес жүргізгелі болады, сондықтан бұл нұсқаның қауіпсіздігі бұрынғы нұсқаларда болып көрмеген дәрежеде жоғарылады. Бұлардан сырт, бұл нұсқа кейбір амалдық жүйелердегі қателіктерді түзетті, HTML4.01 және CSS2-лерді қолдау қасиеттерін кемелдендірді. 2008 жылдың бас шенінде Microsoft серіктігі қауіпсіздікті қамтамасыдандыру деген атпен барлық Windows жүйелеріндегі шолғыш нұсқаларын мәжбүрлі түрде 7-ші нұсқаға алмастырды.

8-ші нұсқа

Internet Explorer-дың ең жаңа нұсқасы есептелетін 8-нұсқа шолғыш қазірге дейін үздіксіз жаңалану үстінде. 2008-ж. наурыздың 5-інде алғашқы бета нұсқасы жарияланды. Бұл нұсқа WindowsXP SP2, Windows server 2003 SP2, Windows Vista және Windows server 2008-ның 32 байттық және 16 байттық жүйелеріне арналған.

Қауіпсіздік, қолайлылық және RSS, CSS, Ajax-ке арналған қолдау жүйесінің кемелділігі 8-ші нұсқаның басты қасиеттері. Бұл қасиеттер Internet Explorer8-ді тіпті де қатаң ғаламтор қауіпсіздік өлшемдеріне үйлестірді.

Амалдық жүйелер сиымдығы жағдайы

	Жылдар	Белгілеу құралы	Microsoft Windows									IBM OS/2	Apple Inc. Macintosh				Unix (HP-UX, Solaris)
			Vista, WS 08	WS 03	XP	Me	2000	98	NT 4.0	95	3.1/NT 3.x		X PPC	9 PPC	8 PPC/68k	7 PPC/68k
Жылдар	-	-	2006	2003	2001	2000	2000	1998	1996	1995	1992	1988	2001	1999	1997	1991	(1990 жж.)
IE 8	2008-	Trident VI	β	β (SP2 бірге)	β (SP2/SP3 бірге)	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ
IE 7	2006-	Trident V	Ішінде	Иә (SP1/SP2 бірге)	Иә (SP2/SP3 бірге)	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ
IE 6	2001	Trident IV	Жоқ	Ішінде	Ішінде	Доғарылған 6.0 SP1	Доғарылған 6.0 SP1	Доғарылған 6.0 SP1	Доғарылған 6.0 SP1	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ
IE 5.5	2000	Trident III	Жоқ	Жоқ	Жоқ***	Ішінде	Иә	Иә	Иә	Доғарылған	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ
IE 5.0	1999	Trident II (Win) Tasman (Mac)	Жоқ	Жоқ	Жоқ***	Жоқ	Ішінде 5.01	Ішінде	Иә	Иә	Доғарылған 5.0	?	Доғарылған 5.2.3 ішінде	Доғарылған 5.1.7 ішінде	Доғарылған 5.1.7		Доғарылған 5.01 SP1
IE 4.0	1997	Trident					Жоқ	Ішінде		Ішінде**	Иә		Жоқ	Ішінде	Ішінде	Иә	Иә
IE 3.0	1996	-	Жоқ	Жоқ	Жоқ***	Жоқ	Жоқ ***	Жоқ	Иә	Ішінде**	Иә	Win 3.1 нұсқасы	Жоқ	Жоқ	Ішінде	Иә	β
IE 2.0	1995	-	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Ішінде	Ішінде**	Иә		Жоқ	Жоқ	Жоқ	Иә	Жоқ
IE 1.5	1996	Spyglass	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Иә	Иә	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ	Жоқ
IE 1.0	1995	Spyglass							Жоқ	Plus!

^* Internet Explorer 6 SP2 тек Windows XP SP2 не Windows Server 2003 SP1 немесе SP2 бөлігі болып жетімді.
^** Windows 95 жүйесімен жетістіретін Internet Explorer нұсқасы OSR шығаруына қатысты; 2.0 нұсқасы OSR1 жүйесімен бірге, 3.0 нұсқасы OSR2 жүйесімен бірге, және 4.0 нұсқасы OSR2.5 жүйесімен бірге жетістірілді.
^*** Өндіруші қолдауы жоқ, бірақ басқа біреу «Өз еркімен» орнатушыдан бұл мүмкін.

Қасиеттері

Internet Explorer ең кең көлемді ғаламтор шолғыш есептеледі, ол және амалдық жүйе ішіндегі мэлім қасиеттерды алды, мысалы: Microsoft Update. Аты шулы шолғыншы ұрысында Internet Explorer өзінің деркезінде жаңалау ерекшелігіне сүйеніп Netscapе-тың орнын басты.

Өлшемдестірілген қолдаушылық

Internet Explorer Trident тізуші моторын қолданып, HTML 4.01, CSS Level 1, XML 1.0 және DOM Leveл 1 қатарлыларды негізінен дерліктей(аздаған жұмыстық қателіктерді есепке алмағанда) қолдай алады. Ол және де CSS Level 2 мен DOM Level 2 амалдарын (бұл барыста жұмыстық қателік пен бір ыңғайлық мэселелері біршама ауыр болса да) жартылат қолдайды. Бірыңғайлық мэселесі болашақ Internet Explorer8-дің келесі нұсқаларында шешілуі жоспарланып отыр.

Шағын мәлімет

Internet Explorer – Internet-беттерін қарап шығуға арналған бағдарламаны қамтиды.

Пайдаланғанә дебиеттер

Қазақстан Республикасында ақпараттық теңсіздікті төмендету бағдарламасы бойынша халықты компьютерлік сауаттылыққа оқыту жөніндегі оқу-әдістемелік құрал 2007ж.