Іле-Балқаш (резерват)
«Іле-Балқаш» мемлекеттік табиғи резерваты — Қазақстан Республикасы Алматы облысы Балқаш ауданында орналасқан заңды тұлға мәртебесі бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ[1]. ҚР Үкіметінің 2018 жылғы 27 маусымдағы № 381 қаулысына сәйкес қалыптастырылды[2].
| «Іле-Балқаш» резерваты | |
 | |
| ХТҚО санаты — VI (Табиғи ресурстарды тұрақты пайдалану аумағы) | |
| Жалпы мағлұмат | |
|---|---|
| Ауданы | 415 164,2 га |
| Құрылған уақыты | 27 маусым 2018 |
| Басқаратын ұйым | ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінiң Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті |
| Сайты | http://ile-balkhash.kz/kk/kzhome |
| Орналасуы | |
| 46°12′57″ с. е. 75°07′48″ ш. б. / 46.21583° с. е. 75.13000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 46°12′57″ с. е. 75°07′48″ ш. б. / 46.21583° с. е. 75.13000° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Ел |  Қазақстан |
| Аймақ | Алматы облысы |
| Аудан | Балқаш ауданы |
 «Іле-Балқаш» резерваты Ортаққорда | |
Қаржыландыру
өңдеуАлаңдарды орналастыруға мемлекет 120 миллион теңге бөлді. Алдын ала болжам бойынша, жұмыстың алғашқы он жылдығына 50 миллион доллар қажет. Бағдарламаны халықаралық ұйымдар, меценаттар және Ди Каприо[3] қаржыландырады. Жалпы, Дүниежүзілік жабайы табиғат қоры жобаға 10 миллион еуро бөледі. Жыл сайын Нидерландының Қазақстандағы елшілігі жобаға қосымша 200 мың доллар бөледі[4].
Жолбарысты қайта жерсіндіру
өңдеуҚазақстанда Амур жолбарыстарын Іле атырауына және Балқаш көліне құятын басқа да өзендерге енгізу жобасын қолға алды. Қорықты құрудағы мақсат – жолбарыстарды Қазақстанға қайта жерсіндіру[5].
Қазақстанда жолбарыс 1948 жылы барлық жерде жойылып кетті[6]. Қорықта жалпы ауданы 415 164,2 гектар жер бөлінді, бірақ ғалымдар бір миллион гектарды жабайы табиғатта түрді толық қалпына келтірудің тамаша нұсқасы деп атайды. Қазақстанда 50 жылдан кейін жолбарыстардың санын 150-180 жыртқышқа жеткізу жобасы бар. Жетім қалған Амур жолбарысының шөнжіктерін әкелу жоспарлануда.
Қазіргі уақытта басымдық ретінде алдағы 5-7 жылда жолбарыстар үшін азық базасын құру жоспарлануда, ол үшін жыл сайын болашақ жерсіндіру аумағына шамамен 50-60 тоғай кермаралын әкелу қажет[7][8].
Тоғай кермаралын қайта жерсіндіру
өңдеу2018 жылдың желтоқсан айында Дүниежүзілік жабайы табиғат қорының қолдауымен Сырдария-Түркістан өңірлік паркінің тәлімбағынан бес кермаралдан тұратын алғашқы топ (үш аналық және екі аталық) қорыққа келді[9]. Олар бейімделу қаумалына орналастырылып, 2019 жылдың 24 қыркүйегінде жабайы табиғатқа жіберілді[10]. Кермаралдардың қозғалысын әрі қарай бақылау үшін екі аналыққа спутниктік байланыс чиптері бар қарғыбаулар орнатылды. Бірнеше ай бойы аналықтар қоршаудың жанында болды, бірақ қыстың ортасында аталықтардың бірімен олар қоршалған аймақтан 100 шақырым жерге қоныс аударды.
Дүниежүзілік жабайы табиғат қоры генетикалық қорды кеңейту үшін Төменгі Әмудария биосфералық резерватынан (Өзбекстан) Қазақстанның әртүрлі популяцияларына, соның ішінде Іле-Балқашқа кермаралдарды көшіру жобасын әзірлеуде. 2020 жылдың басында Қарашеңгел аңшылық шаруашылығынан қаумалға 13 аналық және 1 аталық әкелінсе, келесі жылдары көп жануар әкелу жоспарлануда[11].
2020 жылдың қыркүйек айының соңында екінші топтың 15 жануары, оның ішінде қаумалда туған бұғышақ шығарылды. Бірінші шығарылым кермаралдардың төлдері болды: бір бұғышақ фототұзақтың жақтауына түсіп қалды[12].
2021 жылдың шілде айында қорықта 61 дара тоғай кермаралының үшінші шығарылымы өтті. Босату аймағындағы кермаралдарды қадағалау және бақылау үшін фототұзақтар мен спутниктік қарғыбаулар қолданылады[13].
2022 жылдың шілде айында тағы 61 кермарал босатылды. Бұрынғы топтарды есепке алғанда, резерваттағы даралардың саны 150-ден асты[14].
Құланды қайта жерсіндіру
өңдеуWWF Ресей гранты және жолбарыс популяциясын қалпына келтіру жобасы аясында 2021 жылдың тамыз айының соңында ACБK қатысуымен қорықта құландарды қайта жерсіндіруге арналған қашаның құрылысы аяқталды. Құландар жолбарыстың негізгі жемі болмаса да, олар жыртқыш өмір сүрген кезде Балқаш өңірінде болған экожүйенің жағдайын қалпына келтіруге көмектеседі. «Алтынемел» ұлттық саябағынан жануарларды тасымалдау, құландарды күтіп-баптау, шығару және мониторингі бойынша одан әрі жұмысты Қазақстан мен БҰҰДБ гранты есебінен жүзеге асырылады[15].
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Қазақстанда жаңа «Іле-Балқаш» мемлекеттік табиғи қорығы ашылды.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ "Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің "Іле-Балқаш" мемлекеттік табиғи резерваты" республикалық мемлекеттік мекемесін құру туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 27 маусымдағы № 381 қаулысы
- ↑ Ди Каприо Қазақстандағы Тұран жолбарыстарын қалпына келтіруге ақша бөледі | NUR.KZ.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Қазақстанға жолбарыстар оралады — Kapital.kz бизнес порталында Қазақстан және Әлем жаңалықтары
- ↑ Тұран жолбарысы Қазақстанға 2025 жылы оралады –Экология министрлігі.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Қазақ жолбарыстары. Ғылыми «некролог» және өте сақтықпен жасалған оптимизм — Informburo.kz.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Ренат Ташкинбаев Қазақстанда 2019 жылы Тұран жолбарысына арнап ұлттық саябақ құру жоспарлануда. портал «Tengrinews.kz» (28 мамыр 2014).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 10 тамыз 2016.
- ↑ Қазақстанда Тұран жолбарысының қайта жандануы экотуризмнің дамуына септігін тигізеді. портал «Tengrinews.kz» (27 мамыр 2014).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 10 тамыз 2016.
- ↑ «Іле-Балқаш» табиғи қорығында Бұқар бұғыларының популяциясын қалпына келтіру басталды. WWF России (30 желтоқсан 2018). Тексерілді, 16 тамыз 2020.
- ↑ Іле-Балқаш қорығында жабайы табиғатқа Бұқар бұғылары жіберілді. Forbes Kazakhstan (25 қыркүйек 2019).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 16 тамыз 2020.
- ↑ Bukhara Deer Conservation Status Update 2019. Convention on Migratory Species. Тексерілді, 25 тамыз 2020.
- ↑ Бұқар бұғылары Іле-Балқаш қорығына жіберілді. WWF России (8 қазан 2020).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 10 қазан 2020.
- ↑ Іле-Балқаш қорығына Қызыл кітапқа енген бұғылардың рекордтық саны шығарылды. WWF России (12 шілде 2021).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 31 шілде 2021.
- ↑ Балқаш ауданында жабайы табиғатқа Қызыл кітапқа енген бұғылар жіберілді. zakon.kz (11 шілде 2022). Тексерілді, 13 шілде 2022.
- ↑ Құландардың жаңа тобын құруға дайындық басталды. АСБК (9 қыркүйек 2021). Тексерілді, 10 қыркүйек 2021.