Абай шығармалары тәжік әдебиетінде

Тәжік әдебиеті- Абай Құнанбаев шығармалары тәжік әдебиетінде 1950-жылдардың басынан мәлім бола бастады. Абай жайлы алғашқы мәліметтердің бірі «Хакикати Ленинабад» («Ленинабад ақиқаты») газетінің 1950 жылғы 11 тамыздағы санында ақынның туғанына 105 жылдығына байланысты жарияланды. А.Мирпогоевтің «Ұлы орыс мәдениетінің досы» деп аталатын бұл мақаласында Абайдың өмірі, оның шығармалары жайлы қысқаша мағлұмат берілген, ұлы ақынның парсы-тәжік әдебиетін жетік білетіндігі айтылған. Орыс тілінде «Ленинабадская правда» газетінің 1954 жылғы 6 шілдедегі санында С.Атжановтың ақынның қайтыс болғанына 50 жыл толуына сай «Қазақ халқының ұлы ағартушы ақыны» атты мақаласы шықты. Онда Абайдың өмірі мен шығармашылығы жайлы мағлұмат беріледі, Абай аудармалары сез етіледі. Абайдың қайтыс болғанына 50 жыл толуына байланысты республикалық әдеби «Шарки сурх» («Қызыл Шығыс») журналының 1954 жылғы 7 санында ақынның «Жастықтың оты қайдасың?...», «Жүрегім менің - қырық жамау...» (ауд. Бобо Хожи), «Мен жазбаймын елеңді ермек үшін...», «Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы...» (ауд. Ғаффор Мирзо), «Балалық өтті, білдің бе?...», «Қалың елім, қазағым, қайран жұртым...»(ауд. А. Шарифи) елеңдері тәжік тілінде тұңғыш рет жарияланды. Абай елеңдері «Маориф ва маданият» («Ағарту және мәдениет»), Өзбекстанда тәжік тілінде шығатын республикалық «Узбекистони сурх» («Қызыл Өзбекстан») газеттері беттерінде де орын алды. М.Тұрсынзада, Д.Икроми, М.Қанаот, Ю.Акебиров, Г.Сафиева, А Сайфуллоев сынды тәжіктің белгілі ақын- жазушылары республикада еткен қазақ-тәжік әдебиеті мен мәдениеті күндерінде (1963, 1969) жариялаған әңгімелері мен мақалаларында Абайды қазақ әдебиетінің классигі деп таныды. Тәжік әдебиетші ғалымдарының зерттеу еңбектерінде, монографияларында, мақалаларында Абай жөнінде соны пікірлер айтылған. Академик М.Шукуров, профессор А.Сайфулпоев, фил. ғылым каңд. В. Самад, А. Нұралиевтің ғылыми еңбектерінде Абай мен туысқан халықтар әдебиеттерінің үндестігі сөз болады. Сайфуллоев ұлы ақынға арнаған оннан астам мақаласында Абай шығармаларына терең талдау жасайды. «Тәжік совет энциклопедиясының» 1 томында (1978) Абай жайлы көлемді мақала (авт. У.Тахиров) берілген. Ал, «Тәжік әдебиеті мен енері» энциклопедиясындағы Абай туралы мақалада (авт. А. Нүралиев) ақын шығармаларының парсы-тәжік классик. әдебиетімен үндестігі кеңінен сөз болады. Қазақтың ұлы сез зергері М.Әуезовтың «Абай» романының тәжік тіліне(ауд. Э.Муллохандов)аударылуы(1955) республиканың әдеби өміріндегі елеулі құбылыс болды. Бүл жөнінде мерзімді баспасөзде ғалымдар мен жазушылардың (Сайфуллоев, Икроми, Э.Муллохандов, Тұрсынзада, Н.Нечаева) көлемді мақалалары жарық көрді. Қазақ жазушылары С.Мұқановтың «Қазақтың ұлы ақыны» («Жавонони Тажикистон» журн. 1954, 7 шілде), Т.Әлімқұловтың «Ағартушы ақын» («Шарқи сурх» журн. , 1954, 10), «Қазақ әдебиетінің негізін қалаушы»(«Тажикистони сурх», «Коммунист Таджикистана», «Қызыл Тажикистон» газеттері, 1954, 6 шілде) мақалалары тәжік тіліне аударылып басылды. Душанбе қаласындағы сәнді көшелердің бірі, Ленинабад облысындағы орта мектеп Абай есімімен аталады. Тәжік мемлекеттік университетінің филология факултінде Абайдың өмірі мен шығармашылығы туралы арнайы курс оқылады.

Тағы қараңыз

• Тәжікстан
• Абай Құнанбайұлы