Абақты кесу
АБАҚТЫ КЕСУ - айыптыға белгіленетін жазаның бір түрі.[1]. Жазаның бұл түрі дәстүрлі әдеттік құқықтың кіші жинақтары деп аталатын ережелерде көрсетілген. Билердің төтенше съездері заңдастырылған ереже бойынша айыпкердің айыбын дәстүрлі жаза түрлерімен өтеуге жағдайы болмаса немесе айыпкер оны өтеуге құлықты болмаса да бас тартуға ерік берілгендіктен, өз ықтияры бойынша абақтыға отырғызған. Мысалы, егер біреу әке-шешесін ренжітсе әке-шешесінің қалауымен 1885 жылғы Қарамола ережесіне сәйкес қазақ ғұрпы жосынымен жаза тағайындалады.
Егер молданы немесе басқа да құрметті кісілерді ренжітсе ат-шапан айып немесе тіпті атан бастатқан тоғызға дейін айып төледі. Сондай-ақ, біреуді қол жұмсағаны үшін айыпкерге бір тоғыздан үш тоғызға дейін айып салынған; егер айыпкер кесілген айыпты алмаймын десе, айыпкер белгілі бір мерзімге абақтыға отырғызылады. Ал ұрыс, төбелес шығарғандар билердің үкімімен ат-шапаннан бастап, үш тоғызға дейін сұраушының пайдасына айып төлейді. Бірақ, ұрыс-төбелесті бастаушы өзге серіктерінен гөрі айыпты артығырақ төлейтін болған. Бұзықтық шығарған адамдар болыстың шешімімен (орыс. приговор) немесе ереже бойынша билердің ұйғарымымен ақшалай болмаса абақтыға отырғызуға жазаланды.[2]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Қарамола ережесі. Қазақтың ата заңдары. 5-том. Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2005.
- ↑ Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |