Адамдар тәрізді маймылдар

Адамдар тәрізді маймылдар

Адамдар тәрізді маймылдар(Homіnoіdea, Anhropomorphіdae) — маймылдар отрядының тартанаулылар тобының бір тұқымдасы. Сыртқы түрі адамға ұқсас болғандықтан адамтәрізді маймылдар деп те атайды. А.м-дың өкілдері Б.з.б. 35-23 млн. жылдары Мысырда пайда болған деген пікірлер бар. Кейін олар Африка, Азия, [Еуропа|[Еуропада]] кеңінен таралған, түрлері де көп болған. Денесінің ұзындығы 63-180 сантиметр, салмағы 5-300 кг, алдыңғы аяқтары артқы аяқтарынан ұзын, миы қатпаршақты болып келеді. Бастың маңдай бөлімі жақсы жетілген. Бас бармақтары басқа саусақтарына қарама-қарсы орналасқан, тырнақтары жалпақ келеді. Құйрығы, ұрт қалталары болмайды. Тісінің құрылысы, құлақ қалқаны, ішкі мүшелері, қанының топтары, олардың қорғаныштық қасиеті, зат алмасуы т. б. адамға ұқсас. Соқыр ішегі бар. Адамдар тәрізді маймылдар шағын топ құрып, ұзын қолдарының көмегімен бұтақтан-бұтаққа, ағаштан-ағашқа секіріп, тіршілік етеді. 5-10 жаста жыныстық жағынан жетіледі де, жылына бір ұрпақ береді. Жүктілік мерзімі 200-260 күн. Олар 30-60 жыл өмір сүреді. Адамдар тәрізді маймылдардың қазіргі кезде 3 тұқымдасы бар: гиббон, понгидтер, (орангутан, горилла, шипанзе), гоминидтер. Олардың 12 түрі Батыс және Шығыс Африкада, оңтүстік-шығыс Азия аймағында, Зонд, Ява, Суматра, Калимантан аралдарының қалың тропикалық ормандарында кездеседі. Олар өсімдік жемістерімен, ұсақ жануарлармен қоректенеді. Көптеген түрлері сиреп кеткендіктен Халықаралық табиғат қорғау одағының “Қызыл кітабына” енгізілген.

Сілтемелер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том