Александр Невский

Александр Невский, князь Александр (шамамен 1220 – 14.11.1263 жылдары) – саяси қайраткер, қолбасшы, Новгород (1236 – 51 жылдары) пен Владимирдің (1252 – 63 жылдары) ұлы князі. Владимир ұлы князі Ярослав Всеволодовичтің ұлы. Шешесі қыпшақ билеушісінің қызы. Алтын Орда билеушісі Бату хан орыс княздіктерін бағындырғаннан кейін Владимирдің ұлы князі Ярослав өзінің бағынғанының белгісі ретінде ұлы Александрды аманатқа берген. Бату оны өз ордасында өкіл бала ретінде ұстады және үлкен ұлы Сартақпен анда қылды. Осы кезде Русьтің солтүстік - батыс жерлеріне шведтер мен немістер қауіп төндірді. Новгород халқы Батудан көмек сұрады. Бату оларға көмекке Александр бастаған жасақты аттандырды. Швед әскерлері Ижора өзенің Нева өзеніне құятын жеріне келіп түскеннен кейін Александр жасағы ладогалықтармен бірігіп, шведтерге тұтқиылдан шабуыл жасап, олардың саны басым әскерлерін талқандады. 1240 жылы өткен Нева шайқасы шведтердің солтүстіктен шабуыл жасау қаупін жойды. Осы шайқас үшін князь Александр “Невский” деген атақ алды. Жеңіс Александр Невскийдің саяси ықпалын күшейтіп, мұнымен бір мезгілде оның Новгород боярларымен қарым - қатынасын шиеленістірді. Нәтижесінде Александр Невский Новгородты тастап кетуге мәжбүр болды. Ливон рыцарьлары Руське баса - көктеп кіргеннен кейін новгородтықтар Бату ханға өз өкілдерін жіберіп, Александр Невскийді тағы да шақыртты. Александр Невский 1241 жылы көктемде қайтып оралып, тез арада әскер жасақтады. Орыс әскерлері Копорья мен Псковқа тіке шабуыл жасап, бұл қалаларды немістерден азат етті. 1242 жылы 5 сәуірде Чудь каласынде магистр басқарған орден әскерлерін тас - талқан етіп жеңді. Бұл шайқастағы жеңіс Александр Невскийді сол кездегі аса көрнекті қолбасшылардың қатарына қосты. Неміс рыцарьларының Руське шабуылы тоқтатылды. Александр Невский Русьтің солтүстік - батыс шекараларын нығайтуды жалғастырды. Норвегияға елшілік аттандырып, Русь пен Норвегия арасында бірінші рет бейбіт келісім жасалды (1251 жылы), Финляндиядағы шведтердің жаңа шабуылының бетін қайтарды (1256 жылы). Александр Невский өзін сақ әрі көреген саясаткер ретінде көрсетті. Ол папа куриясының Алтын Ордаға қарсы жорық жасау әрекетіне қарсы шықты. Александр Невский Алтын Ордаға бағыну арқылы Русьтің солтүстік - батыс шекарасын қорғап қалды. Бірақ осы саясаты үшін басқа орыс княздары мен боярлары тарапынан үлкен қарсылыққа ұшырады және 2 рет Новгородтан қуылды. Алтын Ордадан қайтып келе жатқанда Городец деген жерде қайтыс болды. Петр І-нің бұйрығы бойынша Александр Невскийдің мәйіті Санкт-Петербургке әкелінді. 1725 жылы 21 мамырда Александр Невский ордені тағайындалды. 1942 жылы 29 шілдеде мұндай әскери орденді кеңес өкіметі де белгіледі.

Александр Невский