Алып Арслан

Алып Арслан, сондай-ақ Мұхаммед ибн Дәуіт (араб.: ألب أرسلان‎, толық аты — Зийаддин уә Әдуд ад-Даула уә Тадж әл-Міллә Әбу Шужа Мұхаммед Алып Арслан ибн Дәуіт 20 қаңтар 1030 – 15 желтоқсан 1072) — Селжүк мемлекетінің билеушісі, сұлтан, қолбасшысы. Билік басына келгеннен бастап (1063 жылдан) астанасын Үзкенттен Самарқанға көшірген (1040–1063). Қарахан әулетіне қарсы жорықтар жасаған. Гүржістанды, Әзірбайжанды, Арменияны, Орта Азияны жаулап алу үшін жорықтар жасаған. Әмудария жағасындағы Термез бен Балх қалалары үшін шайқастар жүргізді. Хутталян, Чаганиан иеліктеріне шапқыншылық жасады (1064–1065). Алып-Арсланның әскері Сауран, Жентке (Сыр бойы) дейін жетті. 1071 жылы 26 тамызда Византия императоры Роман ІV Диогеннің әскерін Шығыс Түркиядағы Ван көлі маңында тізе бүктіріп, Византияның Кіші Азиядағы жерлерін басып алды. Мұнда кейіннен Коний сұлтандығы құрылды. Оның тұсында мелекетті уәзір Низам әл-Мүлк басқарды.

Алып Арслан түрікм. Alp-Arslan ألب أرسلان
Лауазымы
Селжүктер мемлекетінің 2-сұлтаны
1063 — 1072
Ізашары	I Тұғырыл
Ізбасары	I Мәлік шаһ
Өмірбаяны
Діні	ислам, суннит
Дүниеге келуі	20 қаңтар 1030 (1030-01-20) Хорезм
Қайтыс болуы	15 желтоқсан 1072 (1072-12-15) (42 жас) Әмударияның маңы
Династия	Селжүктер
Әкесі	Дәуіт Шағры бек
Жұбайы	Ақа қатын
Балалары	I Мәлік шаһ, I Тұтыш, Тоған шаһ және Арслан Арғын
Алып Арслан Ортаққорда

1072 жылы Бұхар ханы Шамсимүлікке қарсы жорық жасады. Нәтижесінде салжұқ жасағы ойсырай жеңіліп, Алып-Арслан қаза тапты.

Дереккөздер

• “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998