Анзак қойнауы

Анзак қойнауы (түр. Anzak Koyu) — Түркиядағы Галлиполи түбегіндегі шағын қойнау.

Ари Бурнуға қарап тұрғандағы Анзак қойнауы, 1915 жыл.

Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде 1915 жылғы сәуірдің 25-нде АНЗАК әскери құрамасы (Аустралия мен Жаңа Зеландия армия корпусы) осы қойнауға теңізден басып енген. Қойнаудың ені 600 м, солтүстігінен Ари Бурну, оңтүстігінен Кіші Ари Бурну атты екі түбекпен шектелген. Сегіз айға созылған Галлиполи операциясының кезінде АНЗАК қойнауы аустралиялық және жаңа зеландиялық әскерлердің негізгі бекінісі болды.

Жау аума5ысына басып кірген әскерлердің басты мақсаты — кейін сонда көптеп әскер мен қару-жарақ әкеліп төгуге болатындай теңіз жағасында жаудың шабуылынан қорғалған бір алаңды (плацдармды) бөліп алу.

Соғыс шебі Анзак қойнауынан ешқашан бір шақырымнан астам қашықтыққа ұзаған емес. Ари Бурну жақта орналасқан тау қойнауды қорғап тұрған болса да, түрік артиллериясы Анзак әскерлеріне едәуір қауіп төндіріп тұрды. Анзактың қолбасшысы Уиллиам Бирдвуд өзінің штабын қойнаудан жоғарырақта орналасқан бір жырада орналастырды. Жаңа Зеландия және Аустралия дивизиясының және 1-ші аустралиялық дивизияның қолбасшылары да солай етті. Сәуірдің 29-ында генерал Бирдвуд екі түбектің арасында орналасқан жағалау «Анзак қойнауы» деп, ал бұған дейін ешбір атпен аталмай келген төңірек «АНЗАК» деп аталсын деп ұсынды.

1915 жылғы сәуірдің 25-інде аустралиялық 4-ші батальонның жағалауға келіп түсуі.

Қойнаудың жағажайына орасан зор жабдықтау орталығы және соның екі шетінде екі әскери госпиталь орналастырылды. Әкелініп жатқан соғыс жабдығын түсіріп алу үшін төрт айлақ құрылды. Шілде айында олардың орнына тұрақты айлақ салынды. Келтіріліп жатқан жабдықтар көршілес жатқан жағажайларға жылдам әкетіліп отырды. Флотпен байланыс жасау үшін үш радиостанция салынды.

Қаза тапқан мыңдаған түрік және Анзак әскерлерінің құрметіне орнатылған «Анзак қойнауы» ескерткіші.

Қан төгіп, өмірлерін құрбан еткен батырлар... сендер енді дос елдің жерінде жатырсыңдар. Жатқан жерлерің жайлы болсын. Еліміздің топырағында тыным тауып жатқан мына Джоннилер мен Меһметтерді біз бірдей көреміз... Алыстағы елдерден балаларын қиып осында жіберген аналар! Көз жастарыңды сүртіңдер. Сендердің ұлдарыңды біз өз бауырымызға бастық... Осы елде өмірлерін қиған олар енді біздің де ұлдарымыз.

—Ататүрік

Қойнау түбектен, Чанак бекінісінен және «Тұрғыт Реис» және Дарданелл бұғазында зәкір тастап тұрған «Хайреддин Барбаросса» түрік әскери кемелерінен атқылаудан біршама қорғалған болса да, оның оңтүстіктегі Габа Тепеден және солтүстіктегі Нибрунесі нүктесінен емін-еркін атқылауға болатын. Нибрунесі нүктесін британия әскери кемелері атқылау астына алып отырды, тек Габа Тебедегі жақсы жасырылған түрік батареясы ғана қойнаудағы әскерлерге қауіп төндіріп тұрды.

Алайда үзбей зеңбірек атқылауының астында болса да, Анзак қойнауы жауынгерлер үшін сүйіп шомылатын жерге айналды. Ауыз судың өзі тапшы болып, жуынуға су мүлдем жоқ еді. Сондықтан әскерлер тек ең жойқын атқылаулардың кезінде ғана шомылуларын тоқтатуға мәжбүр болатын.

1985 жылы түрік үкіметі «Анзак қойнауы» атауын қойнауға ресми түрде берді. 2000 жылы «Анзак қойнауы» ескерткіші ашылды.

Суреттер галереясы

• 
  Анзак қойнауының және оның төңірегінің көрінісі.
• 
  Ари Бурнудан қарағандағы АНЗАК қойнауы, 2004 жылғы шілде.

Дереккөздер

Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Anzac Cove