Арал-Сырдария су шаруашылығы бассейні
Арал-Сырдария алабының су ресурстары — Сырдария өзенінің алабы 39° 23'—46° солтүстік ендік пен 61°-78°—24° шығыс бойлық бойында орналасқан. Солтүстіктен оңтүстікке қарай 800 км-ге, батыстан шығысқа қарай 1600 км-ге созылып жатыр. Жалпы өзен жүйесінің ағысынан арнасы бойынша ең шеткі нүктесіне дейін — 3019 км. Өзен Орталық Азияның төрт мемлекетінің (Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан) аймағын басып өтеді. Оның алабында ұзындығы 10 км-ден асатын 497 тұрақты өзен бар. Бұлардың жиынтық ұзындығы — 14750 км. Өзеннің су жинау алабының ауданы — 462 мың км2. Антропогендік факторлардың сипатын анықтайтын алабының негізгі ерекшелігі — оның аумағының қалыптасу зонасы ағынды пайдалану немесе "таралу" зонасына бөлінуі.[1]
Ірі көлдері[2] өңдеу
№ | Көл атауы | Орналасқан жері | Ауданы, км² | аймағы мен әкімшілік ауданы |
---|---|---|---|---|
1 | Жақсықылыш | Аралсульфат т/ж бекетінен 13 км солтүстігінде | 14,8 | Қызылорда облысы, Арал ауданы |
2 | Жақсықылыш | Аралсульфат т/ж бекетінен км солтүстігінде | 59,7 | Қызылорда облысы, Арал ауданы |
3 | Қамыстыбас (Қамышлыбаш) | Қамыстыбас т/ж бекетінен 2 км батыста | 178 | Қызылорда облысы, Арал ауданы |
4 | Тұщыбас | Бөген ауылынан 2 км шығыста | 17 | Қызылорда облысы, Арал ауданы |
5 | Жалаңашкөл | Қамыстыбас т/ж бекетінен 20 км оңтүстік-батыста | 13 | Қызылорда облысы, Арал ауданы |
6 | Ақшатау | Бекбауыл т/ж бекетінен 24 км батыста | 25 | Қызылорда облысы, Арал ауданы |
7 | Қаракөл | Бекбауыл т/ж бекетінен 19 км батыста | 12 | Қызылорда облысы, Арал ауданы |
8 | Ақшатау | Беларық ауылынан 17 км шығыста | 11 | Қызылорда облысы, Арал ауданы |
9 | Тегіс (Тибес) | Майлыбас т/ж бекетінен 17 км солтүстік шығыста | 17,6 | Қызылорда облысы, Қазалы ауданы |
10 | Қапшықкөл (Қапшықкөл) | Әйтеке би кентінен 170 км оңтүстік-батыста | 16,5 | Қызылорда облысы, Қазалы ауданы |
11 | Бірқазан | Айнакөл ауылынан 14 км солтүстік-батыста | 19,3 | Қызылорда облысы, Қызылорда қалалық әкімдігі |
12 | Кілемжайған | Айнакөл ауылынан 4 км солтүстік-шығыста | 11,4 | Қызылорда облысы, Қызылорда қалалық әкімдігі |
13 | Арыс | Жаңақорған т/ж бекетінен 123 км солтүстікте | 124,5 | Қызылорда облысы, Сырдария ауданы |
14 | Қалдыкөл | Түркістан қаласынан 20 км оңтүстік-шығыста | 13,3 | Түркістан облысы, Сауран ауданы |
15 | Ашыкөл | Жаңақорған ауылынан 123 км солтүстікте | 74,2 | Қызылорда облысы, Шиелі ауданы |
16 | Шошқакөл | Ұзынқұдық т/ж бекетінің шығысында | 32,8 | Түркістан облысы, Отырар ауданы |
17 | атаусыз | Диқан ауылынан 16 км солтүстік-батыста | 12,3 | |
18 | Қалыңтерек | Сексеуілді т/ж бекетінен 23 км солтүстік-шығыста | 15,7 | Қызылорда облысы, Арал ауданы |
19 | Домалақкөл | Сексеуілді т/ж бекетінен 26 км шығыста | 35,2 | Қызылорда облысы Арал ауданы |
20 | атаусыз | Созақ ауылынан 100 км солтүстік-батыста | 19,79 |
Ең ұзын өзендері өңдеу
№ п/п | Бастау ID | Атауы | Қайда құяды | Қай жағадан | Ұзындығы, км | Бастауының ауданы мен аймағы | Атырауының ауданы мен аймағы |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 110001 | Сырдария | Арал теңізі | - | 2217 | ||
2 | 110001 | Келес | жоғалады | - | 600 | ||
3 | 110002 | Желбұлақсай | жоғалады | - | 468 | ||
4 | 110003 | Талдысай | Сырдария өзені | (оң) | 378 | ||
5 | 110004 | Қызылатасай | Арал теңізі | (оң) | 222 | ||
6 | 110008 | Жүзімсай | Сырдария өзені | (оң) | 193 | ||
7 | 110009 | Жігергенсай | Шошқакөл көлі | - | 176 | ||
8 | 110011 | Жалпақсусай | Сарысу өзені | (сол) | 153 | ||
9 | 110012 | Доңызтерексай | Арыс өзені | (сол) | 144 | ||
10 | 110013 | Суықбұлақ | Бөген өзені | (оң) | 140 | ||
11 | 110014 | атаусыз | Арыс өзені | (сол) | 135 | ||
12 | 110015 | Шошқабұлақ | Шалқар көлі | - | 134 | ||
13 | 110016 | Жанас | Бөген өзені | (оң) | 132 | ||
14 | 110017 | Күзеубұлақ | Ақсу өзені | (оң) | 130 | ||
15 | 110018 | атаусыз | Еспе | - | 123 | ||
16 | 110019 | Шаңбұлақсай | Құрықкелес өзені | (оң) | 117 | ||
17 | 110020 | Дайрабайбұлақ | Машансу тоғаны | (оң) | 108 | ||
18 | 110021 | Қомықбұлақ | Берденсор көлі | - | 107 | ||
19 | 110024 | Ұясай | Теріскенеспе өзені | (оң) | 105 | ||
20 | 110025 | Ақтассай | Арыс өзені | (сол) | 101 |
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Арал-Сырдария алабының су ресурстары. Тексерілді, 8 қараша 2023.
- ↑ Жаңа мыңжылдықтағы Қазақстанның су ресурстары — Алматы: Біріккен Ұлттар ұйымының даму бағдарламасы, 2004. — P. 23.