Негіз

Негіз – кейбір құбылыстардың немесе құбылыстар жүйелерінің бастапқы алғышарты.

Жұмыстың негізі

Ертедегі гректерде, әсіресе Фалес, Гераклит, Демокрит Негізді материядан, ал Платон бейматериалдық құбылыстар дүниесінен іздеді. Ертедегі Шығыстың көптеген философиялық жүйелерінде Негіз ретінде көбінесе қайырымдылық, зұлымдық сияқты этикетикалық категориялар алынды. Бұл мәселені кең көлемде зерттеген Аристотель барлық заттардың бір емес, төрт түрлі Негізі бар деп санады. Мистикалық орта ғасырлар философиясы (Я.Беме) Негіз іздеуді “ештеңе” категориясын дәлелдеумен байланыстырды. Г.В. Лейбниц (1646 – 1716) философия тарихында тұңғыш рет Негіз бен себептің айырмашылығын ашты. Ол сонымен бірге бұрынғы эмпирикалық философиядағы себептермен түсіндіріліп келген фактілердің ақиқаттығын айқындайтын жеткілікті Негіз принципін тұжырымдады. К.А. Крузиус (1715 – 75) тұңғыш рет болмыс Негізін таным Негізінен ажыратты. Кант ілімінде Негіз логикалық және шынайы Негіз болып екіге бөлінеді. Гегель Негіз категориясын жан-жақты зерттеді. Ол Негізді ұғымның диалектикалық дамуындағы белгілі бір кезең деп қарады.Гегельдің түсінігінше, мән өзін Негіз ретінде танытады. Негізсіз ештеңе де (болмыста да, танымда да, ойда да, іс-әрекетте де) іске аспайды. Мысалы, материалдық құбылыстардың Негізі олардың себептері, адамдар іс-әрекеттерінің Негізі олардың мақсат-ниеттері саналады. Негізді анықтау, талқылау және одан нәтиже шығару процесі негіздеу делінеді. Заттардың шынайы Негізіне олардың мәнін толық шешу, ішкі қозғалысы мен даму заңдылықтарындағы қарама-қайшылықтарды айқындау арқылы ғана қол жеткізуге болады.