Ахмет Герей
Ақсақ Ахмет Герей (қырымтат. Topal Ahmed Geray; 1519 жылы қайтыс болды) — Қырым қалғайы (1515—1519), Қырым ханы I Меңлі Герейдің ұлы, I Мехмет Герей ханның бауыры.
| Ахмет Герей қырымтат. Ahmed Geray | ||||
| Лауазымы | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| 1515 — 1523 | ||||
| Ізашары | I Мехмет Герей | |||
| Ізбасары | Баһадүр Герей | |||
| Өмірбаяны | ||||
| Діні | ислам | |||
| Қайтыс болуы | 1519 | |||
| Династия | Герейлер | |||
| Әкесі | I Меңлі Герей | |||
| Балалары | Геммет Герей, Жүсіп Герей, Бұшақ Герей | |||
өңдеу  |
||||
.svg){kind=icon}
Өмірбаяны
өңдеуАхмет Герей әкесі Қырым ханы І Меңлі Герейдің көптеген әскери жорықтарына қатысты.
1512 жылы Ахмет Герей бауыры Бұрнашпен бірге әкесі Меңлі Герейдің нұсқауымен орыс жеріне жорық жасады. Олар Одоев пен Белевтің маңайын тонап, қиратты. Мырза Даниил Васильевич Щени-Патрикеевтің басқаруымен орыс әскерінің жақындауымен Қырым ханзадалары қашып кетті. Сол жылы маусымда Ахмет Герей Рязан жеріне шабуыл жасамақ болды, бірақ оған тойтарыс бергеннен кейін шегінді. Мәскеу воеводалары оны Тихая Сосна өзеніне дейін қуды.
1515 жылы сәуірде әкесі Меңлі Герей хан қайтыс болғаннан кейін және оның ағасы I Мехмет Герей билікке келген соң Ахмет Герей қалғай сұлтан - тақ мұрагері болып жарияланды. Осыдан кейін ол өзіне Русте пана дайындау үшін Мәскеудің Ұлы кінәзі III Василий Ивановичтен қолдау күтті. Ахмет Герей әкесінен Очаковты (Ақшақұм) үлесті меншікті иелік етіп алып, сол жерден оңтүстік поляк және литва жерлеріне шабуыл жасады, III Василийден Киевті өзі үшін жаулап алуға көмектесуін сұрады. 1516 жылы Мәскеудің Ұлы кінәзі III Василий оған Руске келсе, Қасымды табыстауға уәде берді.
1516 жылы І Мехмет Герей өзінің інісі Ахмет Герей қалғаймен кездесті. Хан қалғайдың Очаковтан кетуін, поляк королі Сигизмундпен татуласып, ұлы Жүсіпті кепілдікке жіберуін талап етті. Алайда Ахмет Герей бас тартып, Қырымнан Очаковқа кетіп қалды. Көп ұзамай ағайындылар тағы кездесіп, татуласты. Бірақ бірнеше айдан кейін Ахмет Герей Днепрден өтіп, Очаковқа қашты.
1519 жылдың басында Ақсақ Ахмет Герей қалғай Сәлім Явуз сұлтаннан I Мехмет Герей ханға қарсы күресте әскери көмек сұрап, үлкен ұлы Геммет Герейді Ыстанбұлға кепілдікке жіберді.
1519 жылы наурызда Мехмет Герей хан екі ұлы Баһадүр мен Алып Герейлерді әскермен жіберіп, Ахметті талқандауға бұйрық берді. Баһадүр Герей Орқапыда тұрып, Қырымға баратын жолды жапты. Алып Герей бүлікшіні даладан тапты. Ахмет Герейді немере інісі Алып Герей өлтірді. I Мехмет Герей хан өзінің үлкен ұлы Баһадүр Герейді (1519-1523) қалғай етіп тағайындады.
Әдебиет
өңдеу- Олекса Гайворонский. Екі құрлық билеушілері. — Т. 1. — Киев—Бақшасарай, 2007. — Б. 124—128. — ISBN 978-966-96917-1-2.