Беларусь саясаты
Беларусь Конституциясы бойынша Беларусь — президенттік республика жүйесіндегі тәуелсіз мемлекет, оның Мемлекет басшысы — президенті, үкімет басшысы — премьер-министрі, заң шығарушы органы — екіпалаталы Беларусь Ұлттық Жиналысы атты парламенті.[1]
1994 жылдан бастап президенті — Александр Лукашенко[2] және 2020 жылдан бастап премьер-министрі — Роман Головченко.[3] Ұлттық Жиналыстың екі палатасы, жоғарғы Республика Кеңесі[4] және төменгі Өкілдер палатасы[5]. Парламент палаталарының екеуінде де мандаттарының көпшілігіне ие саяси партия — про-президенттік Белая Русь партиясы.
Лукашенконың авторитарлық әкімішілігі,[6] жеке басына табынуы,[7] оппозицияға қысым көрсетуі[8] себебімен «Еуропаның соңғы диктаторы»[9][10] лақап атын алған. Елдегі сайлаулар демократиялық болып саналмайды.[11][12]
Ішкі саясаты өңдеу
Сөз бостандығы өңдеу
Әкімшілік бөлінісі өңдеу
Беларусь алты облысқа (вобласць) бөлінеді, Минск қаласы өзінің бөлек облысы болып келеді. Минск тағы Минск облысының әкімшілік орталығы қызметін атқарады. Облыстар аудандарға (раён) бөлінеді.
Сыртқы саясаты өңдеу
Халықаралық ұйымдары өңдеу
Беларусь — осы үкіметаралық ұйымдардың мүшесі:
- Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы;
- Ресей мен Беларусь одақтық мемлекеті;
- Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы;
- Интерпол;
- Еуразия Экономикалық Қауымдастығы;
- Біртұтас экономикалық кеңістік;
- ЕҚЫҰ;
- Халықаралық валюта қоры;
- Дүниежүзілік банк;
- Қосылмау Қозғалысы;
- Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы;
- Халықаралық еңбек ұйымы.
Беларусь осы ұйымдардың бақылаушысы болып келеді:
Еуроодақпен қарым-қатынасы өңдеу
Беларусь пен Еуропа одағы (ЕО) арасындағы қарым-қатынастары 1991 жылы желтоқсанда Беларусь тәуелсіздігін Еуропалық Одақ мойындауымен орнатылды және бастапқыда олар тұрақты дамыды, бірақ 1994 жылы Александр Лукашенко билікке келгеннен кейін бұл қатынастар нашарлады. Қазірдің өзінде де Беларусь үкіметі мен халқынан еуро-скептицизм (Еуропа және Еуропа одағына деген сенімсіздік) әлі де байқалады.[13]
2010 жылғы Беларусь президентінің сайлауы (ресми дерек бойынша Лукашенко 80% жинап, жеңіске жетті) Минскіде жаппай демонстрациялар протестілеушілердің тұтқындалуына әкелді. ЕО оппозиция қайраткерлері мен наразылық білдірушілерді түрмеге жабу адам құқықтары туралы заңдарға қайшы келеді деп мәлімдеп, Беларусьтің ірі шенеуніктері мен кәсіпкерлеріне біраз санкциялар салды.[14][15]
Саяси партиялары өңдеу
Станислав Шушкевич билігі жылдары, 1993 жылдың санағы бойынша, беларустардың 60 пайызға жуығы ешбір саяси партияны қолдамайтын, сайлаушылардың 3,9 пайызы ғана коммунистік партияны қолдайтынын, ал сол жылы ыдыраған ірі оппозициялық Беларусь халық майданы саяси партиясы тек 3,8 пайызы ғана қолдайтыны белгілі болды. Басқа партиялардың ықпалы әлдеқайда төмен болды.
Беларусьтегі сайлаулардың ешқайсысы демократиялық емес болғасын Беларусь парламентінде өкілдігі бар партияның ешқайсысы оппозициялық емес.[16] Солардың ең ірісі — аграрлық, Орыс-Беларус одағын қолдайтын Белая Русь партиясы.
Саяси партиялар тізімі өңдеу
| Атауы | Қысқартылған атауы | Басшысы | Идеологиясы | Өкілдер палатасы | Республика Кеңесі | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
.svg)
|
Белая Русь (де-факто) Белая Русь |
БР БР |
Александр Михайлович Радьков | Этатизм Руссофилия Авторитаризм Лукашенконы қолдау |
68 / 110 |
0 / 64 | |
|
Беларусь Коммунистік партиясы Коммунистическая партия Беларуси Камуністычная партыя Беларусі |
БКП КПБ |
Алексей Николаевич Сокол | Коммунизм Марксизм–ленинизм |
11 / 110 |
17 / 64 | |
| Республикалық еңбек және әділет партиясы Республиканская партия труда и справедливости Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці |
RPTS РПТС РППС |
Александр Александрович Степанов және Василий Васильевич Заднепряный | Социализм Лукашенконы қолдау |
6 / 110 |
0 / 64 | ||
| Беларус Патриоттық партиясы Белорусская патриотическая партия Беларуская патрыятычная партыя |
БПП БПП |
Николай Дмитриевич Улахович | Социализм | 2 / 110 |
0 / 64 | ||
|
Беларусьтің либералды-демократиялық партиясы Либерально-демократическая партия Беларуси Ліберальна-дэмакратычная партыя Беларусі |
БЛДП ЛДПБ |
Олег Сергеевич Гайдукевич | 1 / 110 |
1 / 64 | ||
|
Беларусь Аграрлық партиясы Белорусская аграрная партия Беларуская аграрная партыя |
БАП БАП |
Михаил Иванович Русый | Социализм Аграризм |
1 / 110 |
0 / 64 | |
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Конституция Республики Беларусь (орыс.). Беларусь президентінің ресми сайты. Тексерілді, 17 мамыр 2023.
- ↑ Біяграфія Прэзідэнта Рэспублiкi Беларусь А.Р. Лукашэнка (бел.). Беларусь президентінің ресми сайты. Тексерілді, 17 мамыр 2023.
- ↑ Премьер-министр Республики Беларусь (орыс.). Беларусь Министрлер кеңесінің ресми сайты. Тексерілді, 17 мамыр 2023.
- ↑ Мұхтар Құл-Мұхаммед Беларусь Ұлттық Жиналысы Республика Кеңесінің тұрақты комиссиясының төрағасымен кездесті (қаз.). DKN World News (6 маусым 2020). Тексерілді, 17 мамыр 2023.
- ↑ ЖАРЫЛҒАСЫН, Әнел Беларусь мемлекетінде опасыздық жасаған шенеуніктерге өлім жазасы енгізілді (қаз.). ТҮРКІСТАН (25 наурыз 2023). Тексерілді, 17 мамыр 2023.
- ↑ GREENALL, Robert Svetlana Tikhanovskaya: Exiled Belarus opposition leader sentenced to 15 years (ағыл.). BBC News (6 March 2023). Тексерілді, 17 мамыр 2023.
- ↑ Ці існуе культ асобы Лукашэнкі? Разабраліся на дзесяці канкрэтных прыкладах (бел.). Зеркало (23 қаңтар 2023). Тексерілді, 17 мамыр 2023.
- ↑ Belarus opposition told to 'be ready' for democracy push as rumours of leader's ill health swirl (ағыл.). Reuters (15 May 2023). Тексерілді, 17 мамыр 2023.
- ↑ ҚЫЗЫРБЕКҰЛЫ, Есдәулет «Еуропаның соңғы диктаторы» президент сайлауына қатысатынын мәлімдеді (қаз.). Qazaq Times (2 наурыз 2019). Тексерілді, 17 мамыр 2023.
- ↑ «Еуропадағы соңғы диктатор» неге орнында қалды? (қаз.). Азаттық радиосы (24 желтоқсан 2010). Тексерілді, 17 мамыр 2023.
- ↑ Германия жестко раскритиковала власти Беларуси за недемократические выборы (орыс.). Европейская правда (10 августа 2020). Тексерілді, 17 мамыр 2023.
- ↑ Explainer: how do we know that Belarusian election was rigged and who won the race? (ағыл.). Цэнтр новых ідэй (1 August 2020). Тексерілді, 17 мамыр 2023.
- ↑ The EU's external relations with Belarus Wayback Machine мұрағатында
- ↑ История европейских санкций в отношении Белоруссии (орыс.). tass.ru (12 октября 2020). Тексерілді, 23 мамыр 2023.
- ↑ Texts adopted - Thursday, 20 January 2011 - Strasbourg (ағыл.). Еуропа парламентінің ресми сайты.
- ↑ "Зачистка" политических партий в Беларуси: кто выживет? (орыс.). Deutsche Welle (24 января 2023). Тексерілді, 23 мамыр 2023.