Бит (жәндік)

 Басқа мағыналар үшін Бит деген бетті қараңыз.

Бит (лат. Anoplura) — адамның және сүтқоректілердің қанын сорып тіршілік ететін ұсақ жәндіктер отряды. Қылтанақты түтікшенің ішінде орналасқан ауыз мүшесі шаншып-соруға бейімделіп тұмсықшаға айналған. Қылтанақтарының жәрдемімен, тұмсықша жабын қабықты тесіп, теріге енеді. Басы мен көкірегі кішкене, құрсақ бөлімі жалпақтау. Көкірегінде үш жұп келте аяқтары бар, олардың ұшында матаға немесе шашқа жабысуға бейімделген имек тырнақтары жақсы жетілген. Биттің жануарлардың түгіне немесе адамның киіміне, шашына жабысқан жұмыртқасынан (сіркесінен) дернәсіл шығып, ол 3 рет түлеп, ересек Битке айналады.

Бит

Тарихы

Биттер – Ежелгі қытайлардың нанымы бойынша алғашқы алып адам Пань–гудың денесіндегі паразиттер, ол өлген соң адамдарға айналған. Орта ғасырда Еуропада биттерді «құдайдың меруерті» санаған, олардың бойында «христиан қаны» бар, олардың негізгі қасиетті белгісі өмір бойы жуынбау еді. Бір – бірінен бит іздеу олардың достық белгісі еді. Италияндық поэт Джамбаттиста Марино (1569-1625) өзінің өлең жолдарында өзінің ғашығының. «Бит және бүрге» ағайынды Гриммдерман ертегісінде бит су тасқынына себепші болады. Биттің жоқ болуы Украинада жаман белгі саналды, ерте өлімді білдірді. Орыстар арасынды биттері көп жай адам бақытты және жолы болғыш саналды. Бұны орыстардың мақал – мәтелдерінен көруге болады: «Бит бар жерде береке бар». Түс жорушы Миллердің айтуынша, түсінде бит көрсе, қайғы мен қасіретті, жағымсыз оқиғаларды білдіреді екен, ал славяндықтар нанымы бойынша, керісінше, түсінде бит көру байлық пен ақшаны білдіреді. «Осыдан 100 жыл бұрын Гарденбургтік шведтер бұл жәндіктіңтің көмегімен губернатор сайлауын өткізді»,- деп жазды П.И.Мариковский. Бұл орынға дәмелілер үстелді жағалай отырып, тура ортасына орналастырылған бұл жәндікке сақалдарын төседі. Кімнің сақалына бұл жәндік өрмелеп шықса, сол бургомистр болып сайланатын болған. Г.К.Честерон (1874-1936) өзінің әлеуметтік «Бит, шаш және билік» эссесінде ағылшындық пікірді қозғады, бит жабыспас үшін кедей отбасының қыздарының шашын өсіруіне тыйым салған. Паразиттердің пайда болуының шынайы себебімен үкімен күресудің орнына, кедей отбасы ата – аналарына көп мөлшерде айыппұл төлетті, - деп жазды автор.

Биттердің түрлері

Биттің 300-ге жуық түрі белгілі. Олар 3 тұқымдасқа бөлінген:

1. Гематопид тұқымдасына (лат. Hacmatopііdae) жылқы, сиыр, қоян, бұғы, шошқа, т.б. жануарлар биті жатады;
2. Тікенекті биттер суда тіршілік ететін омыртқалы жануарларда кездеседі, мысалы, итбалық биті;
3. Педикулиттер тұқымдасына жататын биттер, тек адамдар мен маймылдарда масылдық тіршілік етеді.

Адамда биттің 3 түрі кездеседі:

• бас биті (лат. Pedіculus capіtіs)
• киім биті (лат. P. vestіmentі)
• шап биті (лат. Phthіrus pubіs).

Сүтқоректі жануарлардың Биттері адамға ауыспайды және олар әр түрлі жануарлардың өзіне ғана тән болады. Бит денені қышытып мазасыздандыруымен қатар, аса қауіпті жұқпалы аурулардың (бөртпе, сүзек,оба, туляремия) қоздырғыштарын таратады. Биттеуді (педикулез) болдырмау үшін тазалық сақтау қажет.