Ботаника және фитоинтродукция институты

Ботаника және фитоинтродукция институты - Қазақстандағы табиғи өсімдіктер дүниесін зерттейтін ғылыми мекеме.

Институт – қазіргі заманғы ботаниканың көптеген салаларын (флоратану, өсімдіктер жіктелімі, геоботаника, палеоботаника, қор тану, экология, интродукция), сондай-ақ өсімдік әлемінің екі әлемі – жоғары ағзалы өсімдіктер мен төмен ағзалы өсімдіктерді (саңырауқұлақтар мен балдырлар) зерттейтін ірі ботаника орталығы. Ботаника зерттеулердің кешенді жүргізілуі өсімдіктер әлемін сақтау мен тиімді пайдалану стратегияларын құру мақсатында оның әр түрлі деңгейлерінде (биоценотикалық және флоралық) жүріп жатқан процестер туралы мәлімет алуға мүмкіндік береді.

Тарихы

1946 ж. Алматы қаласында құрылған. 1995 жылы Ботаника институты (1945) мен Бас ботаника бағының (1932) жергілікті аймақтарда орналасқан төрт бақпен бірігуі негізінде Ботаника және фитоинтродукция институты ретінде қайта құрылған.

Құрамы

Институтттың құрамында споралы өсімдіктер, жоғары сатыдағы өсімдіктер, өсімдіктер қоры, өсімдіктер морфологиясы және гермоплазма, жемісті өсімдіктер генофондын сақтау, өсімдіктер физиологиясы, интродукция, тропикалық өсімдіктер, өндірістік ботаника лабораториялары, 4 ботаникалық бақ (Бас ботаникалық бақ, Астана ботаникалық бағы, Жезқазған ботаникалық бағы, Іле ботаникалық бағы), 2 тәжірибелік станса (Арал қаласында, Боралдай кентінде) бар.

Зерттеу бағыттары

Ғыл.-зерт. жұмыстарының негізгі бағыттары — Қазақстанда өсімдіктер дүниесінің қалыптасу тарихы, өсімдіктер түрлері (6 мыңнан астам) мен өсімдік жамылғыларының (2 мыңға тарта) жүйелік құрамы, оның қазіргі күйі, өсіп-дамуы, таралу ерекшеліктері, оларды қорғау, эрозияға ұшыраған жерлерді қалпына келтіру, сирек кездесетін және жойылу қаупі төнген дәрілік, техникалық өсімдіктерді тиімді пайдаланудың ғылыми негіздері, олардың биологиясы, физиологиясы, генетикасы және селекциясы. Институтта Қазақстанның жекелеген аймақтарында өсетін жоғ. және төм. сатыдағы өсімдіктер флорасы зерттеліп, гербарий қоры жасалды. Қазіргі кезде институттың генофонд қорында 4000-дай гүлді және сәндік, 2000-дай ағашты, 1000-дай тропикалық және субтропикалық, 800-дей жеміс-жидекті, 600-дей тех., 500-дей дәрілік, 300-дей мал азықтық өсімдік түрлері бар. Республиканың, оның жеке аймақтарының геоботаникалық карталары құрастырылып, өсімдік қорлары анықталды. Фитоморфология мен физиология, өсімдіктер генетикасы салаларындағы зерттеулер өсімдіктер селекциясының негізі ретінде одан әрі дамытылуда, ауыл шаруашылығы дақылдарының физиологиясы, генетикасы зерттелуде.

Ғылыми еңбектер

Зерттеу нәтижелері —

• 9 томдық “Қазақстан флорасы” (1956 — 66);
• 13 томдық “Қазақстанның споралы өсімдіктері” (1956 — 87);
• 2 томдық “Қазақстан өсімдіктерінің анықтамалық көрсеткіші” (1969 — 70);
• Қазақстанның “Қызыл кітабы” (2 бөлім, 1981)

сияқты басылымдарға енді.

Институт қызметкерлері «Қазақстан Республикасындағы шөлге қарсы күрес шараларының ұлттық бағдарламасы» (1997) мен «Биологиялық алуан түрлілікті сақтау мен үнемді пайдалану шараларының ұлттық стратегиясы мен жоспарын» (1999) құрастыруға қатысты. Қазақстанда тұңғыш рет «Қазақстанның жабайы алма ағашы», «Қазақстанның жабайы сары өрігі», «Қазақстанның жабайы жеміс өсімдіктері» жинақ қорлары құрылып, табиғи популяциялардың, оның ішінде «Пияз», «Қызғалдақ», «Ирис», «Эремурус» түрлерінің тірі өсімдік түріндегі жинақтары жасалды. Республикада тұңғыш рет 15-і «Қызыл кітапқа» енгізілген 89 таксон өсірілетін рокарий құрыла бастады. Жойылу қаупі төнген сирек өсімдіктердің 3 түрін табиғи популяцияға көшіру шаралары бойынша оң нәтижелер алынды. Зерттеулер нәтижелері 15 монографиялық жинақта, оқулықтарда, тақырыптық анықтамалықтарда, мақалаларда, карталарда жарияланып, ұлттық жобалар мен баяндамаларға енгізілді.

Қызметкерлер

Институтта Н.В.Павлов, Б.А.Быков, Ғ.Бияшев, М.Айтхожин, Т.Дарқанбаев, Л.Қылышев, М.Көкенов еңбек еткен. Қазір 15 ғылыми докторлық, 70-ке тарта ғылыми кандидаттық жұмыс істейді (1999). Институт 40-қа тарта шет ел мекемелерімен тығыз байланыста әр түрлі зерттеу жұмыстарын жүргізеді, форумдар, семинарлар өткізеді, тәжірибе алмасу, мамандардың білімін жетілдіру, халықаралық экспедициялар, т.б. жұмыстарды ұйымдастырады.

Сілтемелер

1. «Институт ботаники и фитоинтродукции» Мұрағатталған 4 мамырдың 2007 жылы.