Былғары Аяқкиім Өнеркәсібі

Былғары аяқкиім өнеркәсібі — жеңіл өнеркәсіптің бір саласы. Қазақстанда Былғары аяқкиім өнеркәсібі ертеден дамыған. Ісмерлер былғары аяқкиімдерді өздері тіккен. Теріні қолдан илеп, оның жеткілікті шикізат қорын жасап отырған. Кейінірек былғары шығаратын зауыттар іске қосыла бастады. 19 ғ-дың басында Петропавл қаласында, сол ғасырдың аяғында Семей қаласында сиыр, қой терілерін илеп, аяқкиім тігетін арнаулы кәсіпорындар ашылды. 1941 — 65 ж. Жамбыл, Павлодар, Батыс Қазақстан облыстарында былғары шығаратын зауыттар салынды. Ұлы Отан соғысы қарсаңында республикада Семей былғары комбинаты, Петропавл хром зауыты және Алматы тері-қайыс бұйымдары кәсіпорындары жұмыс істеді. Соғыс жылдары көшіріліп әкелінген былғары зауыттарының жабдықтары негізінде Жамбыл, Қызылорда және Петропавл қаласыларында жаңа кәсіпорындар құрылып, Былғары аяқкиім өнеркәсібі жеке сала ретінде қалыптаса бастады. Қазіргі уақытта (1999) аяқкиім фабрикалары Алматыда, Қостанайда, Қызылордада, Семейде орналасқан. Олар жылына шамамен 14 млн-ға жуық былғары аяқкиім өнімін шығарып келеді. Алматы қаласындағы “Жетісу” былғары аяқкиім тігу фабрикасы жылына 2 — 3 млн. жұп аяқкиім өндіреді. Қостанай былғары аяқкиім фабрикасы 1942 ж. Симферополь қаласынан көшірілген былғары аяқкиім комбинат негізінде құрылған. 1980 — 85 жылдары ол жылына 2,5 — 3,0 млн. жұп аяқкиім шығарды. Қазіргі кезде оның өндірістік қуаты толықтай пайдаланылмағандықтан, бұл көрсеткіш 1,2 млн. жұпқа дейін төмендеді (1997). Қызылорда былғары аяқкиім фабрикасы 1943 ж. Мәскеу қаласынан көшірілген “Париж коммунасы” фабрикасының жабдықтары негізінде құрылған. Ол ұзақ жылдар бойы 2,6 млн. жұп аяқкиім шығарып келсе, кейін оның мөлшері екі есе азайды (1997). Семей аяқкиім ф-касы 1941 ж. Киевтен Семейге көшірілген аяқкиім фабрикасы негізінде құрылған. Алғашқы кезде ол 20,5 мың жұп аяқкиім өндірсе, 1983 ж. оның мөлшерін 5,2 млн. жұпқа жеткізді. Өндірістік қуаты толықтай пайдаланылмағандықтан, кейін өнімі 1 млн. аяқ киімге дейін азайды (1997). Республикада отандық былғары аяқкиім өнеркәсібі нарық жағдайына бейімделіп, жаңа технологиялар негізінде сапалы өнімдер шығаруға көшті (1999).