Білеулі керуен сарайы

Білеулі керуен сарайы — 14 ғасырдан сақталған сәулет өнері ескерткіші. Жібек жолының бір тармағы, Ноғайлы жолының бойында, Үстірттің Қарақалпақ бөлігінде орналасқан. 1982 жылы Қазақ жобалау, қалпына келтіру комитеті ұйымдастырған экспедиция (жетекшісі А. Тоқтабаев) зерттеген. Орта ғасырларда Ноғайлы жолы Сарайшық қаласынан Хиуаға дейін, Арал мен Каспий теңіздері аралығындағы Үстірт арқылы өткен.

Солтүстік пен оңтүстікті жалғастыратын керуен жолы болғандықтан, оның бойына әрбір 25 км сайын керуен сарайлар салынған. Құлаған ғимараттың биіктігі 8 метрге жуық екі бағанасы мен қақпасы сақталған. Қабырғаларының қалыңдығы 1 — 1,5 м, бұрыштарын бекемдеп тұрған мұнараларының қалған бөлігінің биіктігі 3,2 м. Қақпаның доғаша иіліп келген жоғарғы жағын қызыл кірпішпен мәнерлеп өрген, есіктің биіктігі 7,66 м, маңдайында бір-біріне қарап, арбасып тұрған екі арыстанның барельеф-бейнелері болған. Білеулі керуен сарайы екі қабатты, батыс және шығыс қабырғаларының өн бойында жеті-жетіден 14 бөлме бар. Керуен сарайдың ішкі ауласының көлемі 19,2,19,3,17,8 м, ортасында терең шыңырау құдық болған. Сарай жылу жүретін түтіктер (қандар) жүйесі арқылы жылытылған. Білеулі керуен сарайы орта ғасырларда сәулет өнерінің жоғары дәрежеде болғанын көрсетеді.