Бөкей Ордасының архиві

Бөкей Ордасының архиві — Қазақстандағы алғашқы мамандандырылған архивтік мекемелердің бірі. Архив тарихы 18 ғ-дың 90-жылдарынан басталады. Негізін салған Бөкей хан (туған жылы белгісіз — 1815). Бұл архив алғашында хандардың жанында болса, 1845 жылы Бөкейдің ұлы Жәңгір хан өлгеннен кейін, Бөкей ордасын басқарған уақытша кеңестің қарамағына көшті. Оның құжаттары 1870 жылға дейін бірнеше рет реттеліп, құндылығы жағынан сарапталып, іріктелді. Жылдар өткен сайын архивте Бөкей ордасын басқару, оның экономикалық, мәдени өміріндегі маңызды жаңалықтар. Архив қорында Кіші жүз қазақтары қазақ халқының тарихына қатысты әр түрлі мәліметтер жинақталып ұлт-азаттық қозғалысына, И.Тайманов бастаған көтеріліске байланысты материалдар молынан кездеседі. Азамат соғысы кезінде (1918—20) архив талан-таражға түсіп, кейбір істер мен тізбелер жоғалды. Қаржының тапшылығы, құжаттарды сақтайтын арнайы ғимараттың болмауы, білікті мамандардың жетіспеуі салдарынан архив дағдарысқа ұшырады. Бөкей губ. жойылғаннан кейін көне архивтің тағдыры Орал губ. атқару комитетінің мәжілісінде (09.05.25) қаралып, архивке жеке ғимарат берілді. 1927 жылы наурыз айында Бөкей Ордасы архивінің құжаттар кешені Алматыға көшірілді де, қазіргі Қазақстан Орталық мемлекеттік архивінің қарамағына алынып, күні бүгінге дейін осы мекемеде сақталып келеді. Бөкей Ордасы архивінің кезінде Санкт-Петербург, Мәскеу, Астрахан, Орынбор, Қазан қалаларындағы Ресей архивтеріне алынған кейбір маңызды құжаттары кері қайтарылмаған.