Галит
Галит (Үлгі:IPA-en)[4] тас тұзы, ас тұзы – хлоридтер класының минералы. Хим. формуласы NaCl. Кубтық сингонияда кристалданып, түйіршік масса, қабыршақ, талшық пішінді агрегаттар түзеді. Галит мөлдір, түссіз ақ, кейде түрлі түсті болады, көбінесе сильвинмен бірге кездеседі. Қатт. 2, менш. салм. 2,1 – 2,2 г/см3, шыныдай жылтыр. Шөгінді жыныстар арасында Галиттің қалың қабаттары кездеседі. Ол климаты ыстық, қуаңшылық аймақтардағы су алаптарында (шығанақ, көл) өздігінен тұнады. Қазақстанда Галиттің ірі кендері Каспий, Арал теңіздері маңында бар. Галит тамақ өнеркәсібінде, қара металлургияда күкірт қоспаларын жою үшін, инертті газдарды (гелий, неон, аргон, т.б.) тазартқыш ретінде, электртехникада натрий құрамды сымдар жасауда пайдаланылады.[5]
| Halite | |
|---|---|
 Halite from the Wieliczka salt mine, Małopolskie, Poland (size: 16x15x13cm) | |
| Негізі | |
| Санаты | Минерал |
| Химиялық формуласы | NaCl |
| Strunz classification | 03.AA.20 |
| Crystal symmetry | Isometric hexoctahedral 4/m 3 2/m |
| Unit cell | a = 5.6404(1) Å; Z = 4 |
| Ерекшеліктері | |
| Молярлық массасы | 58.433 g/mol |
| Түсі | Colorless or white; also blue, purple, red, pink, yellow, orange, or gray |
| Кристал пішіні | Predominantly cubes and in massive sedimentary beds, but also granular, fibrous and compact |
| Сингониясы | Cubic |
| Үгітіндісі | Perfect {001}, three directions cubic |
| Агреттары | Conchoidal |
| Беріктігі | Brittle |
| Моль шкаласы бойынша минерал қаттылығы | 2 - 2.5 |
| Streak | White |
| Diaphaneity | Transparent |
| Үлес салмағы | 2.17 |
| Оптикалық сипаты | Isotropic |
| Refractive index | n = 1.544 |
| Solubility | Water soluble |
| Басқа сипаттамалары | Salty flavor, Fluorescent |
| Дереккөздер | [1][2][3] |
Агрегаттары. Өз бетімен көлдерде тұнған тұздар көбінесе кристалды түйіршіктерден құралған қабыршақ кесектер түрінде болады. Олар кейде тығыз, кейде кеуекті келеді. Кристалдардың тіркеліп өскен әдемі қоспақ , друза түрлері кездеседі. Тұзды сорлардың бетінде, су тез буланғанда, тұз кристалдарының тамаша қауашақ қабыршағы пайда болады да, олар ерітінді бетінде жүзіп жүреді («кайықшалар» деп аталатын себебі осы). «Қайықша» төңкерілген пирамида пішіндес болады. Ол аздан соң суға (ерітіндіге) батып, толық кристалл түріне айналады. Галиттің түсі мөлдір, түссіз немесе ақ түсті. Сызығы ақ , дәмі татымды, тұз сияқты ащы. Электр тогын ңашар өткізеді, бірақ жылуды өте жақсы өткізеді. Жылтырлығы шыныдай мөлдір. Жаратылысы көбінесе экзогендік; галит суы құрғаған көл мен шығанақтардан пайда болады. Сонымен қатар галит кейде вулкандардың атқылауынан үшпалы зат ретінде көтеріліп, жарықтарға кіріп құралады. Галит тамақ өндірісінде, химиялық ендірістерде — тұз қышқылың жасауда, натрий алуға, былғары илеу ісінде т. б. қолданылады. Кендері біздің елімізде Эльтодда, Басқ ұншақта, Қырымда, Қазақстанда, Уралда (Соликамск), Украинада кездеседі. Шет елдердегі кендері Величкада (Польша), Пенджабта (Үндістан), Кадзаста (АҚ Ш ) , Табрис (Ирад), Стассфурт (Германия) т. б. бар.[6]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ http://rruff.geo.arizona.edu/doclib/hom/halite.pdf Handbook of Mineralogy
- ↑ Mindat.org
- ↑ Webmineral data
- ↑ Мұнай және газ геологиясы танымдық және кәсіптік-технологиялық терминдерінің түсіндірме сөздігі. Анықтамалық басылым. — Алматы: 2003 жыл. ISBN 9965-472-27-0
- ↑ Мұнай және газ геологиясы терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. Жалпы редакциясын басқарған Казакстанға еңбегі сіңген мұнайшы — геологтар Т.Н. Жұмағалиев, Б.М. Куандықов. — А.: АРНGroup, 2000. — 328 бет.
- ↑ Кристаллография, минералогия, петрография. Бұл кітап Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогты институтының, география факультетінде оқылған лекциялардың негізінде жазылды, 1990. ISBN 2—9—3 254—69
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |