Гемфри Дэви
(17.12.1778-29.05.1829)
Ағылшын химигі және физигі. 1803 жылдан бастап Лондон патшалық қоғамының мүшесі, 1820-1827 жылдар арасында оның президенті болған. 1795-1798 жылдары дәріханашының оқушысы, 1798 жылдан бастап Бристоль маңайындағы Пневматикалық институтының лабороториясының жетекшісі, 1802 жылдан Лондондық патшалық қоғамының міндетті хатшысы.
Химия саласындағы еңбектері бейорганикалық химияға және негізін салушылардың бірі болып келетін, электрохимияға жатады. Азот гемиоксидінің мас болдыратын және ауырысындырмайтын әсерін ашып (1799ж.), оның құрамын анықтаған. Су электролизін зерттеген (1800ж.) және оның сутегі мен оттегіне ыдырауын айқындаған. Химиялық ынтықтылықтың электрохимиялық теориясын ұсынды (1807ж.).
Бұл теория бойынша химиялық қосылыс түзілгенде өзара бейтараптану, немесе қарапайым заттарға тән электр зарядының теңесуі өтеді; мұнда бұл зарядтардың айырымы жоғары болған сайын, қосылыс берік болады. Балқытылған тұздар мен негіздерді электролиздеу арқылы калийді (1807ж.), барийді, кальцийді, стронций амальгамасын және магнийді (1808ж.) алды. Ж.Л. Гей-Люссак пен Л.Ж. Тенардан тәуелсіз (1808ж.) бор қышқылын қыздыру арқылы борды алған. Хлордың элементарлық табиғатын мақұлдаған (1810ж.). П.Л. Дюлонгтан тәуелсіз қышқылдардың сутектік теориясын ұсынған (1815ж.). Қауіпсіз кеніштік лампа құрастырғын (1815ж.). Платина мен палладийдің каталиткалық қабілеттерін ашқан (1817-1820жж.), "платиналық қараны" дайындаған (1817ж.). Металдық литийді алған (1818ж.). Петербург ғылым академиясының құрметті мүшесі (1826 жылдан бастап).
Дереккөздер: өңдеу
С.К. Мырзалиева "Химия" (Балаларға арналған энциклопедиялық анықтамалық Алматы 2012ж.)