Геохимиялық аймақ

ГЕОХИМИЯЛЫҚ АЙМАҚ – бір немесе бірнеше хим. элемент қалыпты мөлшерден көп, ал қайсыбір элементтер аз тараған жер бетінің белгілі бір бөліктері (аймақ, облыс, аудан, т.б.). Геохимиялық аймақтың қалыптасуы осы аймақтардың геол. даму тарихына, құрамы әр түрлі магмалық және шөгінді жыныстардың таралуына және осыған сәйкес келетін петрограф. аймақтарға, хим. элементтердің миграциялық қабілетіне байланысты болады.Геохимиялық аймақтардың пайда болуы Жердің даму тарихындағы планетааралық құбылыстарға да тығыз байланысты. Геохимиялық аймақ жалпы тұрғыдан металлогендік аймақтарға сәйкес, бірақ кен түзілгеннен кейін, әр түрлі палеогеограф., палеоклиматол., т.б. жағдайларда өтетін экзогендік процестер нәтижесінде хим. элементтер қайта топтасады да Геохимиялық аймақтардың өз ерекшеліктерін туғызады. Геохимиялық аймақтардың басты сипаты – шоғырлану коэфф. (К). Ол белгілі бір хим. элементтердің осы аймақтағы орташа салмақ мөлшері (геохим. фон, Сф) сол элементтердің жер қыртысындағы орташа мәнінен (кларкінен, Ск) неше есе артық-кемін көрсетеді: К=Сф:Ск. Оның мәні әр элемент үшін әр аймақта әр түрлі, тіпті 0,01 – 100 арасында ауытқуы да мүмкін. Мыс., К мәні Pb, Zn, Cu, т.б. үшін Кенді Алтайда 20 – 50, Сарыарқада 10 – 30 арасында. Шоғырлану коэффициенті жоғары аудандарда сол элементтердің ірі кендері кездеседі. Аймақтың геохим. ерекшеліктері топырақ түзілуіне, өзен, көл, жер асты суларының минералдық құрамының қалыптасуына, өсімдік және жануарлар дүниесіне үлкен әсер етеді, бұларды білу кен іздеу жұмыстарын нәтижелі жүргізуге мүмкіндік береді. Элементтердің шамадан тыс артық не кем болуы жергілікті өсімдіктер мен жануарларда, адамдарда кейбір ауруларды туғызады (мыс., су құрамында йод өте аз және таулы аудандарда бұғақ ауруы жиі кездеседі).