Дармштадтий

Дармштадтий (лат. Darmstadtium; Ds) — Менделеевтің Периодтық кестесінің 10 топ, жетінші периодтың химиялық элементі. Реттік нөмірі – 110, атомдық массасы – 281. Тұрақсыз радиоактивті элемент.

110 Мейтнерий ← Дармштадтий → Рентгений Pt ↑ Ds ↓ (Uhq) Периодическая система элементов 110Ds
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі	Дармштадтий/ Darmstadtium(Ds), 110
Топ типі	Ауыр металдар
Топ, период, блок	10, 7, d
Атомдық масса (молярлық масса)	[281] м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация	болжам [Rn] 5f14 6d9 7s1
Қабықшалар бойынша электрондар	2, 8, 18, 32, 32, 16, 2
Атом радиусы	132 пм
Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус	128 пм
Тотығу дәрежелері	(0), (+2), (+4), (+6), (+8)
Иондалу энергиясы	1-ші: 955,2 (960) кДж/моль (эВ) 2-ші: 1890 кДж/моль (эВ) 3-ші: 3030 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза	Қатты дене
Тығыздық (қ.ж.)	болжам 34.8 г/см³
Басқа да қасиеттері
CAS нөмірі	54083-77-1

Дармштадтий
Darmstadtium (Ds)

Лабораторияда жасанда синтезделген. ^267—273Ds санды изотоптар үшін жартылай ыдырау мерзімі - бірнеше миллисекунд. Ең ауыр ²⁸¹Ds изотопының жартылай ыдырау мерзімі 10 секундатан аспайды.

Элементтің атын ашылған орнының (Германиядағы Дармштадт қаласы) құрметіне қойды. Алғашқы рет 1994 ж. Дармштадттағы Ауыр иондларды щерттеу орталығында синтезделген. Осы орталықта бұның алдында 1981-1984 жылдар аралығында 3 элемент ашылған: 107 (борий), 108 (хассий) және 109 (мейтнерий). Дармштадтий ашылғаннан кейін тағы 2 элемент синтезделген: 111 (рентгений) мен 112 (коперниций).

Алынуы

Дармштадтий келесі изотоптары ядролық реакциялар нәтижесінде алынған:

$\,_{82}^{208}\mathrm {Pb} +\,_{28}^{62}\mathrm {Ni} \,\to \,{}_{110}^{269}\mathrm {Ds} +\,_{0}^{1}\mathrm {n} \;$

$\,_{82}^{208}\mathrm {Pb} +\,_{28}^{64}\mathrm {Ni} \,\to \,{}_{110}^{271}\mathrm {Ds} +\,_{0}^{1}\mathrm {n} \;$

$\,_{94}^{244}\mathrm {Pu} +\,_{16}^{34}\mathrm {S} \,\to \,{}_{110}^{273}\mathrm {Ds} +5\;_{0}^{1}\mathrm {n} \;$

Және Коперницийдың изотоптарының ²⁸³Cn және ²⁸⁵Cn α-ыдырауының нәтижесінде.

Белгілі изотоптары

Изотоп	Массасы	Жартылай ыдырау мерзімі	Ыдырау түрі
267Ds	267	2,8 мкс	α-ыдырауаспад в 263Hs
269Ds	269	179 мкс	α-ыдырау 265Hs
270Ds	270	0,10 мс	α-ыдырау 266Hs
271Ds	271	1,63 мс	α-ыдырау 267Hs
273Ds	273	0,17 мс	α-ыдырау 269Hs
279Ds	279	0,18 с	спонтанды бөліну (90 %), α-ыдырау275Hs (10 %)
281Ds	281	9,6 с	спонтанды бөліну (94 %), α-ыдырау 277Hs (6 %)

Дереккөздер

• “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998

Тағы қараңыз

• Химиялық элементтер тізімі
• Химиялық элементтер

Сыртқы сілтемелер

Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Darmstadtium

• Дармштадтий на Webelements
• Darmstadtium: Questions and Answers (IUPAC) Мұрағатталған 15 тамыздың 2007 жылы.