Даңғаза

Ертеректе шыққан екі томдық түсіндірме сөздігімізде «даңғазаға» берілген түсінік-ретсіз сөйлеген сөз, ыңжың, у-шу. «Не дегеніңді мана даңғазамен ұқпай қалдым, сұрады деп айып етпе» (Мұқанов). Ал соңғы 10 томдық түсіндірме сөздікте — даурықпа, даңғой. «Енді байқаса, дархан өмір сүрдім дегені даңғаза, бейпіл өткен күндер сияқты» (Т. Ахтанов, Дала сыры).

«Даңғаза» сөзінің тіліміздегі мағынасының құбылмалы болуының да өзіндік себебі бар. Басқа бір түркі тілі дерегіне қарағанда бұл сөз жүйесі басқа тілден ауысқанын аңғарамыз. Қырғыз тілінде оның тұлғасы «даңаза» болып көрініп, екі мағынада қолданылатындығын байқаймыз:

1. Әсемдік, сән-салтанат, молшылық;
2. таң қаларлық оқиға (орыс. сенсация), шуылдаған қауесет.

Сөздікте мұның қытай тілінен ауысқандығы белгіленген. Осыған қарағанда, сөз төркіні — қытай тілі, алғашқы мағынасы — әсемдік, таң қаларлық оқиға да, ал қалған мағыналары — туынды болса керек деген ойдамыз. Өйткені, түркі, моңғол, тунгус-маньчжур тобындағы тілдерде бұған қай жағынан да (тұлға, мағына) сәйкес келер сөзді кездестірмедік.