Дейр-эз-Зор
Дайр-эз-Заур,[1] сондай-ақ Дейр-эз-зор — Сирияның солтүстік-шығысында орналасқан қала, Дайр-эз-Заур мухафазасының әкімшілік орталығы.[2][3]
| Қала | |
| Дейр-эз-зор | |
| араб.: دير الزور | |
 | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Мұзафаза | |
| Аудан | |
| Губернатор |
Фадил Наджар |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
35°20′00″ с. е. 40°09′00″ ш. б. / 35.33333° с. е. 40.15000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 35°20′00″ с. е. 40°09′00″ ш. б. / 35.33333° с. е. 40.15000° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
271 800 адам (2018) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Телефон коды |
+963 |
Дейр-эз-зор шекарасы
| |
Евфрат өзенінің оң жағалауында орналасқан. Эр-Ракка — Бағдад өзен жолы мен Пальмира — Фадғами автожолы бойындағы көлік торабы. Дамаскіге дейінгі қашықтық шамамен 432 км, ал Алеппоға дейінгі аралық 320 км құрайды.[2][3]
Сириядағы азаматтық соғысқа дейін қала «Шөлдің маржаны» деп аталған. Соғыс барысында қала қатты қирауға ұшырады. 2004 жылғы санақ мәліметтеріне сәйкес, қала халқы шамамен 212 мың адамды құраған. Соғыс қимылдары кезінде тұрғындардың көпшілігі өз үйлерін тастап кетуге мәжбүр болды.
Атауы
өңдеуҚала атауы арабшаға сириялық "Дайра Зеорта" сөзінен алынған, бұл "кішігірім қоныс, монастырь" дегенді білдіреді.[4]
Тарихы
өңдеуЕжелгі тарихы
өңдеуДейр-эз-Зор қаласы ежелгі Аузара қаласының орнында орналасқан, ол шөлмен қоршалған оазис болатын. Б.з.д. 1758 жылы Вавилон патшасы Хаммурапи тарапынан бағындырылғаннан кейін қала бірнеше империялардың құрамына енген. Ол Персия империясы Ахеменидтер дәуірінде, Александр Македонскийдің империясы, Селевкидтер империясы және Парфян патшалығы құрамында болған. Б.з. 165 жылы қала Рим империясына қосылып, Рим мен Үндістан арасындағы маңызды сауда орталығына айналды. Рим империясының құлауынан кейін Дейр-эз-Зорды моңғолдар қиратты, олар Таяу Шығысқа басып кірген еді. XVI ғасырда қала Осман империясының құрамына кірді.[3]
XIX ғасыр
өңдеуҚазіргі Дейр-эз-Зор қаласы 1867 жылы осман билігі тарапынан қайта құрылып, бүгінгі түрінде пайда болды.[3]
XX ғасыр
өңдеу1946 жылдан бастап қала тәуелсіз Сирия құрамына енді. 2014 жылғы мәліметтер бойынша, қала халқы шамамен 300 мың адамды құраған.[3]
XXI ғасыр
өңдеуДейр-эз-Зорда және Сирияның басқа аймақтарында наразылықтар 2011 жылғы наурызда басталды. Үкімет күштері мен олардың қарсыластары арасында ауқымды қақтығыстар 2011 жылдың шілде айының соңында президент Башар Асадтың бірнеше қалаларға, оның ішінде Дейр-эз-Зорға әскер енгізу туралы бұйрық беруінен кейін басталды. Әскерді енгізу және наразылық танытушыларға қарсы репрессиялар қанды қырғынға әкеліп, үкіметке қарсы қарулы қарсылықтың басталуына түрткі болды — бұл қарсылық Сирияның Еркін армиясының шашыраңқы отрядтары мен жергілікті тайпалық құрылымдары тарапынан жүргізілді. 2012 жылдың жазында көтерілісшілер провинцияның көп бөлігін бақылауға алып, негізгі қалалар үшін үкімет күштерімен шайқастар жүргізді. Сириядағы азаматтық соғыс кезінде Дейр-эз-Зор провинциясында Джабхат ан-Нусра және басқа көтерілісшілер топтары мұнай кен орындарына бақылау орнату үшін бір-бірімен қақтығысты.[5]
Бұл ішкі қақтығысты пайдаланып, 2013 жылдан бастап Ирак ислам мемлекеті (ИГИЛ) аймаққа еніп, 2014 жылдың сәуірінде ауқымды шабуылдар бастады. Нәтижесінде, ИГИЛ Джабхат ан-Нусра мен Сирияның Еркін армиясын провинциядан ығыстырып, бақылауды өз қолына алды.[5]
2024 жылғы 18 желтоқсанда Израиль армиясы Сирияның шығысында әуе қорғанысы күштерінің позицияларына шабуыл жасады. Шабуыл нәтижесінде ПВО батареялары, ерте ескерту радиолокаторы және Дейр-эз-Зор қаласына жақын орналасқан әскери казарма нысаналарына түсті, деп хабарлады «Аль-Маядин» телеарнасы.[6]
Көрікті жерлері
өңдеуҚалада жергілікті музей, Араб мәдениет орталығы, сондай-ақ жоғары оқу орындары (факультеттер): ауыл шаруашылығы, табиғаттану ғылымдары, өнер және гуманитарлық ғылымдар, педагогика, заң және медицина факультеттері, сондай-ақ кәсіби-техникалық училищелері бар.
Қала маңында мұнай кен орындары орналасқан, ал қала шетінде — бірлескен базалау аэродромы бар.
Өнеркәсібі
өңдеуАуыл шаруашылығы ауданының орталығы, мұнда мал шаруашылығы, дәнді дақылдар және мақта өсіру дамыған.
Сирия шөлінде жеңіл мұнайдың ашылуынан кейін қала Сирия мұнай өндірісінің орталығына айналды, айналасында мұнай кен орындары мен ұңғымалар орналасқан. Қала маңында тұз өндіру жұмыстары жүргізілуде.
Қалада туристік инфрақұрылым дамыған: өзен жағасындағы мейрамханалар, бес жұлдызды қонақүйлер (Фурат-эш-Шам және Бадият-эш-Шам), шөл арқылы саяхаттауға арналған көлік торабы.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Шығыс Жерорта теңізі елдері, Ирак // Әлем атласы - Картография (1999): Т.Г. Новиков, Т.М. Воробьева. Басылым - 3. 176–177 беттер. ISBN 5-85120-055-3.
- ↑ a b О городе Дейр-эз-Зор (орыс.).
- ↑ a b c d e Сирийский город Дейр-эз-Зор. Досье. (орыс.).
- ↑ R. Payne Smith, Thesaurus Syriacus, s.v. ܕܝܪܐ; ܙܥܘܪܬܐ
- ↑ a b Том О’Коннор (Tom O’Connor). Как США проиграли войну в Сирии России и Ирану // Newsweek, 13.10.2017.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ ЦАХАЛ атаковала позиции сирийских сил ПВО в провинции Дейр-эз-Зор (қаз.).