Дубляж

Дубляж немесе Дубляждау (фр. doublage — қосақталу) — кинофильмнің дыбысы екінші бір тілге аударылып, жаңадан жасалған фонограммасы. Дубляжда сөздің естілуі актердің ауыз қимылына, ернінің ашылып-жабылуына үйлесуі және сөз мағынасы түпнұсқадан алшақ кетпеуі шарт. Алдымен дубляж жасаушылар (режиссер, дыбыс операторы, монтаждаушы, аудармашы және сөз мөлшерлеуші) фильмді көріп алады. Сонан соң фильм таспасы 2-ден 10 м-ге дейінгі шамада бірнеше бөлшекке бөлініп кесіледі де, нөмірленіп, бөлшектер желімденеді. Одан кейін аудармашы мен сөз мөлшерлеуші бірлесе отырып, әр бөлшектегі сөздерді аударылған мәтінмен салыстырып, актердің ауыз қимылы мен сөйлемнің ұзын-қысқалығына қарай үйлестіреді. Осылайша аяғына дейін фильмнің сөзі түгел мөлшерленіп болғаннан кейін мәтін аударушы актерге беріліп, жаттықтыру жұмысы жүргізіледі. Әр бөлшектегі сөзге актер әбден машықтанып алған соң дыбыс жазылады. Мұнда актердің әр көріністегі сөздерді еркін, шынайы сөйлеуі мұқият қадағаланады. Фильмнің музыкасы, басқа да дыбыстары жазылған фонограмма киноны шығарушы студиядан дайын күйінде алынады. Жаңаша дыбысталған сөз бен музыка және өзге қосалқы дыбыстар фонограммасы біріктіріліп, қайта жазылады. Бұдан кейін әзір болған фильмді көбейту жұмысы жүргізіледі. Қазақстанда дубляж жасау ісі алғаш 1940 жылы қолға алынып, одан кейінгі жылдары аса қарқынды дамыды.

Дубляж студиясы

Шығу тегі

Фильмдер, бейнелер және кейде видео ойындар көбінесе шетелдік нарықтың жергілікті тіліне аударылады. Шетелдік айналымда дубляж театрлық шығарылған фильмдерде, телефильмдерде, телехикаяларда, мультфильмдерде және аниме-де кеңінен таралған. Дубляж насихаттау құралдарынан пайда болды. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін фильмнің дубляжы орыс тілінен чех тіліне дубляждалған, Константин Заслонов (1949) болды7

Әлемдегі дубляж

     Дубляждау тек балаларға арналған бағдарламалар ғана, қалғандары тек субтитрлер.     Аралас аймақтар: дубляж да, субтитр де жасалады.      Дубляждау және кадрдан тыс аударма жасалатын елдер.     Толық дубляждау: барлық бейнеөнімдердің толық дубляжы басым елдер. Өз дубляжын шығаратын және басқа елдердің дубляждарын қолданатын елдер. Мұндай елдерге Аустрия, Швейцария, Бельгия, Люксембург, Беларусь және Молдова кіреді.

Дубляж шетелдік фильмдерді аударудың басым тәсілі болып табылатын мемлекеттерге Германия, Франция, Испания, Италия және Мажарстан жатады. Аустрияда, Лихтенштейнде және Швейцарияда шетелдік өнімдер, әдетте, неміс нарығы бойынша, Бельгия мен Люксембургте неміс немесе француз, Беларусьта орыс, Молдовада румын дубляжбен көрсетіледі. Канададағы француз тілді бөлігінде француз дубляжы қолданылады, елдің ағылшын тілді аймақтарында субтитрлер басым болады. АҚШ-та көбінесе азиялық туындылар дубляждалады, ал қалған туындыларға субтитрлер ұсынылады.

Еуропаның түрік, француз, итальян, испан, неміс, чех, словак, мажар, поляк, орыс және украин тілдерінде сөйлейтін нарықтарында барлық дерлік шетелдік фильмдер мен телешоулар дубляждалады (ересектердің көптеген театрлық шығарылымдарын қоспағанда). Шетелдік фильмдерді түпнұсқа нұсқаларында көруге мүмкіндік аз. Испанияда, Италияда, Германияда және Аустрияда, тіпті ең ірі қалаларда да субтитрлері бар немесе аудармасыз түпнұсқа нұсқаларын көрсететін кинотеатрлар өте аз.

Әзірбайжан

Әзірбайжанда дубляж сирек кездеседі,өйткені «ARB Günəş air voice-over» немесе «Әзірбайжан түпнұсқалары» сияқты Әзірбайжан арналарының көпшілігінен.

Қазақстан

Қазақстанда фильмдер, анимэ, телесериалдар орысша дубляжбен көрсетіледі, дегенмен 2011 жылдан бастап кинотеатрларда Walt Disney Pictures мультфильмдері қазақ тілінде нарыққа шығып жүр. 2018 жылдан бастап кинотеатрларда фильмдер қазақша субтитрмен көрсетіле бастады.

Ресей

Ресейлік телебағдарламалар дубляждалады, бірақ кадрдың дубляждау әдісі тек екі дауыстық актёрмен ғана қолданылған жағдайда, түпнұсқа сөйлеу төменнен естіледі. Қазіргі Ресейде қабаттасу техникасы көптеген жағдайларда қолданылады, дегенмен сапасы едәуір жақсарған, ал қазір бірнеше дыбыстық актёрлер әртүрлі түпнұсқалық дауыстарды дубляждауда.

Видео ойындар да, орыс тіліне аударылады (мысалы, «Спиро» трилогиясының аңызы, «Скайландерс» сериясы, «Ассасиннің сенімі», «Гало» сериялары, «Гарри Поттер» сериялары және т.б.) немесе түпнұсқа сөйлейтін трэктермен жазылған, бірақ барлық мәтіндер орыс тіліне аударылады.

Кинотеатрлардың шығарылымдары әрдайым орыс тіліндегі дубляжбен көрсетеді. Теледидарда сериалдар дубляждалған аудармада да, кадрдан тыс аудармамен де көрсетіледі. Субтитрлер мүлдем қолданылмайды.

Украина

Украинада 2006 жылдан бастап кинотуындылар украин тіліне дубляждалып келеді, олар әр түрлі түпнұсқа дауыстарды украиналық субтитрмен түпнұсқа тілінде көрсетілетін артхаус / деректі фильмдердің аз пайызымен дубляждайтын бірнеше дауыстық актерлерді қолданады. Теледидарға келетін болсақ, телеарналар әдетте украиндық кадр дауысы бар фильмдер мен телешоуларды шығарады, дегенмен кейбір фильмдер мен телешоулар дубляждалады.

Бұрын орыс тілді фильмдерге, телешоуларға, мультфильмдерге, анимациялық сериялар мен телебағдарламаларға әдетте дубляж жасалынбайтын, бірақ украиндық субтитрлермен түпнұсқа дыбыспен көрсетілді. Алайда, бұл тәжірибе 2010 жылдың аяғынан бастап біртіндеп тоқтатылды: барлық балалар фильмдері мен мультфильмдері түпнұсқа тіліне қарамастан (орыс тілін қоса) әрқашан украин тілінде дубляждалады.