Уикипедия

Евгений Викторович Пригожин

Евгений Викторович Пригожин (1 маусым 1961, Ленинград – 23 тамыз 2023, Тверь облысы) — ресейлік олигарх, кәсіпкер,[1] әскери қолбасшы, ресторатор, 2023 жылғы сәтсіз көтерілісіне дейін Владимир Путиннің жақын адамы.[2]

Евгений Викторович Пригожин
орыс. Евгений Викторович Пригожин
суреті
Пригожин 2023 жылы
Лақап аты

«Путин аспазы»

Туған күні

1 маусым 1961 (1961-06-01)

Туған жері

Ленинград, РКФСР, КСРО

Қайтыс болған күні

23 тамыз 2023 (2023-08-23) (62 жас)

Қайтыс болған жері

Куженкино, Бологовский ауданы, Тверь облысы, Ресей

Мемлекет

 Ресей

Басқарды

Вагнер ЖӘК

Шайқасы
Марапаттары

Кремльге қызмет көрсететін мейрамханалар мен қоғамдық тамақтандыру компанияларының иесі ретінде ол тұңғыш танымалдыққа ие болды да, «Путинның аспазы»[1][2] деп аталып кетті. Кеңес Одағында сотталған Пригожин кейін ықпалды компаниялар желісін, соның ішінде Ресей мемлекеті қолдайтын «Вагнер» жалдамалылар әскери құрылымын және 2016 жылғы АҚШ сайлауына араласты деп айыпталған үш компанияны басқарып кетті және сол үшін санкцияланды.[3][4]

Пригожин Ресейдің АҚШ сайлауына араласуындағы рөлін көптен бері жоққа шығарған. 2022 жылғы қарашада ол мұндай операциялардағы рөлін мойындап, олардың жалғасатынын айтты.[5] 2023 жылғы ақпанда ол интернеттегі үгіт-насихат операциялары үшін айыпталған ресейлік компанияның Интернет зерттеу агенттігінің (орыс.)қаз. негізін қалаушы және ұзақ уақыт басқарушысы екенін мәлімдеді.

Пригожин Ресей үкіметіне қарсы 2023 жылғы маусымда көтеріліс жасағысы келгені үшін әлем назарына түсті. Алайда 23 маусым күні Пригожин мен үкімет арқылы жасалған келіссөздер бойынша көтерілістің тоқтатылуы және Пригожинның Беларуське кетуі шешілді.[6][7][8]

2023 жылғы 23 тамызда Пригожин басқа тоғыз адаммен бірге Мәскеудің солтүстігіндегі Тверь облысындағы ұшақ апатында «өлді деп жарияланды».[9] Ұшақты Ресей Қарулы Күштері атып түсіргені жайлы болжамдар бар.[10] Ресей Тергеу комитеті 2023 жылғы 27 тамызда Пригожинның қаза тапқанын растады.[11]

Өмірбаяны өңдеу

Жастық шағы өңдеу

Евгений Пригожин 1961 жылдың 1 маусымда Ленинградта дүниеге келген. Жасөспірім кезінде ұрлық үшін Кеңес Одағында жауапқа тартылған, және кейінірек 1981 жылы «қарулы тонау, жасөспірімдер саудасы» сияқты қылмыс үшін 9 жылға сотталған.[2]

«Путинның аспазы» өңдеу

Түрмеден шыққаннан кейін, 1990 жылы, Пригожин анасының екінші күйеуімен бірге хот-дог сататын желісін ашты.[12] Одан кейін ол мейрамханалар бизнесімен айналысты, оның дәмханаларына ресей элитасы баратын, соның ішінде сол кездегі вице-мэр Владимир Путин де болған.[13]

Путин президенттігінің басталған салысымен Пригожин бизнестері өсім көрді; мысалы Джордж Уокер Буштың Ресейге сапары кезінде болған кешкі асты дайындаған Пригожинның кейтериң (catering) компаниясы Concord болған еді.[13]

АҚШ сайлауына араласуы өңдеу

2022 жылдың ақпанында Пригожин өзінің Интернет зерттеу агенттігіне (орыс.)қаз. қатысы бар екенін мойындады. Бұл «аггентік» «интернет-тролль фабрикаларының желісі» деп сипатталған. АҚШ-тың Федералдық тергеу бюросының айтуынша ол 2016 жылғы АҚШ президенттік сайлауының нәтижелерін өзгерту үшін кең таралған жалған ақпарат тарату жүйесін бастаған.[13]

Вагнер ЖӘК өңдеу

2014 жылы Пригожин «Вагнер» атауы бар жекеменшік әскери компанияның негізін салды, бірақ ол өзінің Вагнерге авторлығын тек 2022 жылы ғана мойындады.[13][14][15]

Вагнер ЖӘК Донбастағы соғыс, Сирия азаматтық соғысы және Ресейдің Украинаға басып кіруі соғыстарына Ресей жағынан қатысқан. ЖӘК тағы Судан мен Орталық Африка Республикасында көзге түскен.[2]

 
Ресей–Украина соғысы кезіндегі Бахмут, Донецк облысы, сәуір 2023

Вагнер ЖӘК тобын құру үшін Пригожин Ресей түрмелерінен жауынгер жинады.

Пригожин басқаратын Вагнер ЖӘК зорлықты тәртіп сақтау және басқаларды қорқытып ұстау құралы көреді. Сириядан тараған видеолардың бірінде тұтқынды азаптап, ауыр балғамен ұрғанын және басқа бейнеде Украина жағына өтіп кеткен ресейлік жауынгерді балғамен ұрып өлтірген бейнелер табуға болады.[2]

Ресей әскерін сынауға тыйым салатын заңға қарамастан, Пригожин ресейлік әскербасыларды, соның ішінде Қорғаныс министрі Сергей Шойгуны соғыста көрсеткен нашар нәтижесі және уақытында қажетті қару бермегені үшін сынға алды, балағаттады.[16][17]

2023 жылдың маусымында Пригожин ресейлік мемлекеттік қызметкерлер балаларының «сәнді өмір салты» мен әскерге бармағаны үшін сынға алды.[18] Оның ресейлік элитамен, әсіресе Сергей Шойгу мен оның бірінші орынбасары Валерий Герасимовқа ашуы анық болды.

2023 жылғы көтерілісі өңдеу

Толық мақаласы: Вагнер тобының көтерілісі

2023 жылдың 23 маусымында Пригожин Вагнер ЖӘК-ның артқы лагерьлеріне ресейлік әскери зымыран шабуылын жасады деп мәлімдеді. Қорғаныс министрлігі ешқандай соққы болмағанын және бұл туралы мәлімдеме "ақпараттық арандатушылық" екенін айтты. Сол күні кешке Пригожин іс жүзінде әскери төңкеріс жасайтынын мәлімдеді — оны "әділет шеруі" деп атады. Осыдан кейін оған қатысты Ресей Қылмыстық кодексінің 279-бабы ("қарулы көтеріліс") бойынша қылмыстық іс қозғалды.[19]

Таңертең "Вагнер" ЖӘК жалдамалы әскерлері әскери нысандар мен Дондағы Ростов қаласын бақылауға алып, қауіпсіздік күштерін жауып тастады. Кейбір қосылыстар Ростов облысынан М-4 "Дон" федералды тас жолымен Мәскеуге қарай созылды. "Вагнер" ЖӘК Біріккен күні минималды қарсылықпен Воронеж, Липецк және Тула облыстарынан өтті. Бірнеше аймақта, соның ішінде Мәскеуде терроризмге қарсы операция режимі жарияланды.

24 маусым күні кешке Беларусь президенті Александр Лукашенконың арағайындығымен Евгений Пригожин Ресей үкіметімен көтерілісті тоқтатуға, Вагнер ЖӘК бөлімшелерінің алға жылжуын тоқтатуға және оларды әдеттегі орналастыру орындарына қайтаруға келісті.[6][7]

Көтерілістен кейінгі өмірі өңдеу

BBC маусым айының соңында Беларусьтен Ресейге ұшқан Евгений Пригожиннің жеке ұшағын бақылаған. Ұшақ Санкт-Петербург пен Мәскеу арасында бірнеше рет рейс жасады, бірақ Пригожиннің бортта болған-болмағаны белгісіз. Лукашенко 6 шілдеде "Пригожинге келетін болсақ, ол Санкт-Петербургте. Ол Беларусь аумағында емес" деді.[20]

2023 жылдың 28 шілдесінде Пригожин 2023 жылғы Ресей-Африка саммиті кезінде Санкт-Петербургтегі Trezzini Palace қонақ үйінде Орталық Африка Республикасы президентінің кеңесшісі Фредди Мапука және Камерундық ресейшіл Afrique Média ақпарат құралының басшысымен[21] кездескенде сәтсіз көтерілістен бері бірінші рет байқалды.[22]

Пригожин 2023 жылы орын алған, президентті қызметінен босатқан Нигердегі төңкерісті қолдады және «тәуелсіздік алғандай болды» деп мақтады.[23] Төңкеріс нәтижесінде биліктен кеткен Нигер президенті Мохамед Базумның идеологиясы батысқа жақын болған еді.[23]

Әуе апаты және өлімі өңдеу

Толық мақаласы: Тверь облысындағы әуе апаты (2023)

Ресей төтенше жағдай министрлігі мәліметтері бойынша, 2023 жылдың 23 тамызында Тверь облысында әуе апаты орын алды, ұшақ бортындағы барлық 10 адам қаза тапты. Росавиация берген әуе апатының нәтижесінде қайтыс болғандар тізімінде[24] Евгений Пригожин болған.[9][25] Рейс Мәскеуден Санкт-Петербургке бара жатқан еді.[26] Ресейлік ақпарат құралдары ұшақтың атып түсірілген болуы мүмкін екенін айтады. Пригожиннің баспасөз хатшысы оның ұшақта болғанын растамады.[27]

27 тамыз күні Пригожинның өлімі Ресей тергеу комитетімен расталды.[28] 2023 жылдың 29 тамызында Санкт–Петербургтегі Порохов зиратына жерленді. Жерлеуіне тек жақын достары мен туыстары ғана қатысты.[29]

Марапаттары өңдеу

Пригожин бірқатар ресейлік марапаттардың, атап айтқанда 2022 жылы Ресей Федерациясының қаһарманы атағының[30] иесі болып келеді.

Дереккөздер өңдеу

  1. ↑ a b ЖҰМАДІЛЛӘ, Нұрила Евгений Пригожин кім?: «Путиннің аспазы» қызметінен «қарсыласқа» дейін (ФОТО, ВИДЕО)  (қаз.). бүгін.kz (24 маусым 2023). Тексерілді, 26 маусым 2023.
  2. ↑ a b c d e ЭККЕЛЬ, Майк Қымбат мейрамханадан қарулы бүлікке дейін. Евгений Пригожин деген кім?  (қаз.). Азаттық радиосы (25 маусым 2023). Тексерілді, 26 маусым 2023.
  3. ↑ Путиннің "жеке аспазы" АҚШ санкциясына ұшырады  (қаз.). SPUTNIK (21 желтоқсан 2016). Тексерілді, 26 маусым 2023.
  4. ↑ АҚШ "Путин аспазына" қатысты санкциялық тізімді кеңейтті  (қаз.). Азаттық радиосы (16 шілде 2020). Тексерілді, 26 маусым 2023.
  5. ↑ MACSWAN, Angus және HEINRICH, Mark Russia's Prigozhin admits interfering in U.S. elections  (ағыл.). Reuters (7 November 2022). Тексерілді, 26 маусым 2023.
  6. ↑ a b Евгений Пригожин заявил об отступлении от Москвы бойцов ЧВК «Вагнер»  (орыс.). УРАЛ-56 (24 июня 2023). Тексерілді, 25 маусым 2023.
  7. ↑ a b Минск заявил, что Пригожин принял предложение Лукашенко об остановке движения ЧВК "Вагнер"  (орыс.). ТАСС (24 июня 2023). Тексерілді, 25 маусым 2023.
  8. ↑ Пригожин: "Мы разворачиваем колонны и уходим обратно"  (орыс.). Азаттық радиосы (24 июня 2023). Тексерілді, 25 маусым 2023.
  9. ↑ a b Тверь облысында ұшақ құлап, 10 адам қаза тапты. Пригожин жолаушылар тізімінде болған  (қаз.). Азаттық радиосы (23 тамыз 2023). Тексерілді, 24 тамыз 2023.
  10. ↑ Wagner chief Yevgeny Prigozhin presumed dead after Russia plane crash  (ағыл.). BBC (24 August 2023). Тексерілді, 24 тамыз 2023.
  11. ↑ Ресей тергеу комитеті Евгений Пригожиннің қазасын растады  (қаз.). Азаттық радиосы (27 тамыз 2023). Тексерілді, 27 тамыз 2023.
  12. ↑ Who is Yevgeny Prigozhin? The mercenary chief is at the heart of Russia’s growing internal strife.  (ағыл.). Politico (24 June 2023). Тексерілді, 27 маусым 2023.
  13. ↑ a b c d KATAMADZE, Maria Who is Yevgeny Prigozhin, the man who challenged Putin?  (ағыл.). Deutsche Welle (24 June 2023). Тексерілді, 27 маусым 2023.
  14. ↑ Пригожин признал создание группы "Вагнер" в 2014 году  (орыс.). RIA Новости (26 сентября 2022). Тексерілді, 27 маусым 2023.
  15. ↑ РОМАШЕНКО, Сергей Евгений Пригожин признал, что он создал ЧВК "Вагнер"  (орыс.). Deutsche Welle (26 сентября 2022). Тексерілді, 27 маусым 2023.
  16. ↑ Блеф или военный мятеж? Что означает ультиматум Евгения Пригожина  (орыс.). BelSat.ru (5 мая 2023). Тексерілді, 27 маусым 2023.
  17. ↑ ФОХТ, Елизавета және Аксенов, Павел "Шойгу! Герасимов! Где боеприпасы? Посмотрите на них, суки". Пригожин пообещал, что ЧВК "Вагнер" покинет Бахмут  (орыс.). BBC (5 марта 2023). Тексерілді, 27 маусым 2023.
  18. ↑ A portrait of Alexey Stolyarov, Russian defence minister’s son-in-law  (ағыл.). Новая Газета (20 June 2023). Тексерілді, 27 маусым 2023.
  19. ↑ Выступление Пригожина звучит как объявление о начале военного переворота (хотя, кажется, перевороты начинаются не с этого) Вот что он сказал. Полная расшифровка. Meduza (23-06-2023). Басты дереккөзінен мұрағатталған 23 маусым 2023.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 23 маусым 2023.
  20. ↑ Wagner boss Prigozhin is in Russia, Belarus ruler Lukashenko says  (ағыл.). BBC (6 July 2023). Тексерілді, 24 тамыз 2023.
  21. ↑ Prigozhin: Wagner boss spotted in Russia during Africa summit  (орыс.). BBC (27 июля 2023). Тексерілді, 24 тамыз 2023.
  22. ↑ Пригожина заметили в Петербурге, где проходит саммит "Россия – Африка"  (орыс.). Азаттық радиосы (27 июля 2023). Тексерілді, 24 тамыз 2023.
  23. ↑ a b ПЕЧЕНЮК, Анастасия Стало известно, что "предатель" Пригожин выиграл от появления на путинском саммите  (орыс.). УНІАН (28 июля 2023). Тексерілді, 24 тамыз 2023.
  24. ↑ Росавиация. Басты дереккөзінен мұрағатталған 23 тамыз 2023. Тексерілді, 23 тамыз 2023.
  25. ↑ ИВАНОВА, Александра Крушение самолета Евгения Пригожина: что известно  (орыс.). Неміс толқыны (24 августа 2023). Тексерілді, 24 тамыз 2023.
  26. ↑ ФОХТ, Елизавета, ГОРЯШКО, Сергей және ЛОТАРЕВА, Анастасия Евгений Пригожин мертв? Что известно  (орыс.). BBC (23 августа 2023). Тексерілді, 24 тамыз 2023.
  27. ↑ Wagner boss Yevgeny Prigozhin ‘on board’ jet that crashed in Russia  (ағыл.). Әл-Жазира (23 August 2023). Тексерілді, 24 тамыз 2023.
  28. ↑ Следственный комитет подтвердил гибель Евгения Пригожина  (орыс.). BBC (27 августа 2023). Тексерілді, 29 тамыз 2023.
  29. ↑ Пригожина и его заместителя похоронили в Петербурге. Похороны прошли в "закрытом формате"  (орыс.). BBC (29 августа 2023). Тексерілді, 30 тамыз 2023.
  30. ↑ «В первую очередь интересуют убийцы и разбойники — вам у нас понравится». Похоже, Евгений Пригожин лично вербует наемников в колониях  (орыс.). mediazona (24 июня 2023). Тексерілді, 25 маусым 2023.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Евгений_Викторович_Пригожин&oldid=3266720» бетінен алынған