Есек (мысал-өлең)

«Есек» («Қыры - елу қос бір жерден...») — Абайдың 1898 ж. И. А. Крыловтан аударған мысал-өлеңі.

Әрқайсысы 4 тармақты 10 шумақтан тұрады. Абай Крыловтың мысал-өлеңін өзінше түйіндейді. Абай мысалының мазмұны Крылов шығармасынан мүлдем өзгеше. Крыловта есек мойнына қоңырау таққанға мәз болса, Абайда үстіне алтын артқанға есіреді. Біріншісінде - алғашында қоңырауына мәз болған есек артынша-ақ одан опық жейді. Екіншісінде - есек үстінде алтыны бар кезде құрмет кереді де, оны жеткізіп алған соң «боқ тасуға жегіледі». Орыс ақынының мысалынан: жылпостар қалай шені өссе, солай адам танымастай өзгеріп кетеді деген түйін білінсе, ал Абай өлеңінен ақынның өзі айтқандай:

«Қарасаңшы бойыңа,

Ұзын құлақ қалпың ғой.

Жұрт ергені соңыңа -

Үстіңдегі алтын ғой», -

деген әлеуметтік үлкен ойды аңғаруға болады.

Түпнұсқа 25 жолдан тұрса, Абай оны толықтырып, 40 жолға жеткізген. Өлең 6-7 буыңды шалыс ұйқаспен кестеленген. Алғаш рет 1909 жылы Санкт-Петербургте жарық керген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайұғылының өлеңі» атты жинақта жарияланды. Туынды басылымдарында аздаған текстологиялық өзгерістер кездеседі. 1945, 1954 жылғы басылымдарында 7-шумақтың 4-жолы «Жаппарқұл мырза» атанған делінсе, кейінгі жинақтарда бұл жол Мүрсейіт қолжазбалары (1905, 1910) мен 1909 жылғы жинақ негізінде «Жаппарқұл мырза» аталған болып берілген.