Естірту

Естірту – қазаға ұшыраған адамның қайғылы хабарын оның жақын туыстарына хабарлау рәсімі. Ауыр қаза, қайғылы оқиғаны жанашырларына, ел-жұртына өлеңмен Естірту дәстүрі қазақ халқында ертеден бар. Ардақты азаматы не батыр-бағланы өлген үйдің жанкүйер жақын, туыстарын азалы хабарға дайындап, әзірлеп алу үшін естірту, көбінесе, “Аққу ұшып көлге кетті, сұңқар ұшып шөлге кетті, ол адасып кеткен жоқ, әркім барар жерге кетті” деген сияқты салыстырулар түрінде болған.

Ауыз әдебиетінде естіртудің мол ұшырасуы қазақ халқының жан дүниесінің тазалығын, қайғы көріп, қаралы болғанға қабырғасы қайысып, ауыртпалықты бірге көтерісетінін танытады. Жалғаншы дүниеде баянды ештеңе жоқ, бәрі де өтеді деген ишарадан кейін барып қана өлең қайғылы халді естіртеді. Яғни "естіртудің" образдық құрылысында пернелеу, тұспалдау басым. Мұнда поэтикалық образ үшін табиғат құбылыстары, жануарлар, тарихи тұспалар алынады, Қайғылы хабар содан кейін барып естіртіледі. Ал өлеңнің соңғы бөлімі "көңіл айтуға" - жұбату жырына ауысады. Мысалы, Байшуақ өлгенде баласы Байғараға Қазбасты шешен келіп: “Алып арыстан құласа, жан беруші бар ма екен. Аққан дария құрыса, су беруші бар ма екен” деп естіртеді. Осы секілді Үмбетей жырау да Бөгембай батырдың өлімін өлеңмен естіртіп, оның жау шебіне жалғыз шапқан ерлігін баяндайды.

"Естіртудің" айрықша бір түрі күй арқылы білдіріледі. Мұнда күйші домбыра сазы, күңіренген күй әуені арқылы тыңдаушыны жаманат хабарды жорып, сезуге даярлайды. "Ақсақ құлан, Жошы хан" тәрізді атақты күй - осының бір мысалы. Естірту тіпті эпоста да ұшырасады. "Қозы Көрпеш - Баян сұлу" жырындағы Тазшаның сұмдық түс көріп естіртуі - ежелден мәлім. "Ер Сайын" жырында қырық жігіттің Аюбикешке күйеуі Сайын қаза тапқанын естірту үшін айтқан хикаясы да бұған дәлел.</nowiki></ref>

Сілтемелер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, III том
Қазақ Әдебиеті 7 сынып Атамұра баспасы, 2007