Есік көмбелері

Есік көмбелері – сақ дәуірі бұйымдарының кездейсоқ табылған екі тобының атауы, Есік қаласы (Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы) маңындағы төбешік.

Есік көмбелерін 1953 — 58 жылдары Г.С. Мартынов, К.Ақышев, И.И. Копылов зерттеді. Бірінші көмбеде 3 мыс, 1 темір қазан, 2 мыс табақша, қоладан және темірден жасалған екі ыдыс табылды (б.з.б. 4 — 3 ғасырлар). Құлақтары бүйірінен шығарылған қазандардың біреуі тұғырға орнатылған, қалғандары үш аяқты. Әсіресе, қола ыдыс сирек кездесетін пішінімен ерекшеленеді. Бұйым биіктігі 19 см конус тәріздес тұғырдан және мұның үстіне бекітілген диаметрі 25,7 см дөңгелек табақшадан тұрады. Табақша бетіне бедерленген ат пен оның жанында тізе бүгіп отырған адам мүсіндері ежелгі сақ тұрмысынан хабар береді. Ат жүгенделіп және кейінгі қазақ дәстүріндегі секілді жалы күзеліп, құйрығы түйіліп қойылған. Аттың жанында отырған адам да атқа салт мініп жүруге ыңғайлы ұзын бешпент, тері шалбар мен етік киген. Мұнда аттан түсіп, Тәңірге жалбарынып отырған сақ сарбазы бейнеленген тәрізді. Екінші көмбе құрамында қоладан құйылған 5 бұйым бар. Бұлар 2 ауыздық, ұзындығы 22,5 см, жалпақтығы 3 см қанжар, үлкен найза ұшы және қазан (б.з.б. 6 — 7 ғасырлар). Жақсы сақталған қазанның биікт. 40,5 см, диаметрі 36 см, конус пішіндес тұғырының биіктігі 12 см. Бүйіріне екі құлақ орнатылып, ернеуінен төмен толқынды оюлар бедерленген. Бұл пайымдаулар бойынша, көмбелердегі бағалы әрі ғұрыптық мәні зор бұйымдар. Ежелгі сақтар осындай заттардың әр түрлі жиынтығын ғұрыптық салт-жоралар өткізілген жерлерде, көші-қон кезінде көміп кетіп отыратын болған. Көмбелер Жетісу өлкесінде көптеп кездеседі. Мұндай деректер осы өңірдің ежелгі дәуірлерде қола құю, темір соғу ісі жақсы дамыған үлкен металлургиялық орталық болғанын дәлелдейді.