Есірткі дақылдары

Есірткі дақылдары – құрамында орталық жүйке жүйесіне әсер ететін қоздырғыш заттары бар өсімдіктер. Есірткі дақылдарының көбі жоғары сатыдағы өсімдіктерге жатады. Негізгі есірткі дақылдарына — апиын көкнәр, кокаинды бұта, тау қылша, үнді кенепшөбі, сасық меңдуана, т.б. жатады.

Апиын көкнәр (Papaver somnіferum) — көкнәр тұқымдасына жататын ылғал сүйгіш, суыққа төзімді шөптесін өсімдік. Биіктігі 80 — 115 см, сабағы тік, аз бұтақтанған. Өсіп-өну кезеңі 85 — 135 күн. Айқас тозаңданады. Тұқымында 46 — 56% май, 20%-тей белок болады. Майы кондитер, консерві және парфюмерия өнеркәсіптерінде, дәні нан пісіруде қолданылады. Қауашағынан медицинада қолданылатын алкалоидтар (морфин, папаверин, кодеин, т.б.) алынады. Батыс Еуропада және Қазақстанда өседі.

Кокаинды бұта (Erythroxylum coca) — кокаин тұқымдасына жататын мәңгі жасыл бұта. Биіктігі 2 — 3 м. Жапырағының құрамында кокаин болады. Кокаинды бұта Оңтүстік Америка мен Оңтүстік Азияда өседі.

Тау қылша (Ephedra eguіsetіna) — қылша тұқымдасына жататын бұташық. Биіктігі 1,5 м. Жапырағының түрі өзгерген, қылқан тәрізді. Құрамында медицинада қолданылатын эфедрин алкалоиды болады. Еуразияда өседі.

Үнді кенепшөбі (Cannabіs іndіca) — кенепшөп тұқымдасына жататын, бір жылдық шөптесін өсімдік. Биіктігі 1 — 1,5 м, сабағы тік, бұтақталған. Өсіп-өну кезеңі 65 — 160 күн. Айқас тозаңданады. Үнді кенепшөбінен гашиш (марихуана) алынады. Үндістан, Иран, Түркия, т.б. елдерде өседі.

Сасық меңдуана (Datura stramonіum) — алқа тұқымдасына жататын ылғал, жылу сүйгіш өсімдік. Жапырағында атропин, гиосциамин, скополамин алкалоидтары болады. Еуропада, Батыс Сібірде және Орта Азияда өседі.