Қазақ мемлекеттік филармониясы
Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық филармониясы — Алматы қаласындағы концерттік-сақыналық мәдени мекеме. Ол 1935 жылғы 14 қаңтарда Қазақ КСР Халық Комиссарлары Кеңесінің Қаулысына сәйкес құрылған. Бастапқыда қазақ музыкатанушысы, академик Ахмет Жұбанов өлкелік көркемдік-концерттік ұйым ретінде ұйымдастырған. 1938 жылы мекемеге жыр алыбы Жамбыл Жабаевтың есімі берілген.[2]
| Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық филармониясы | |
| Қазақ мемлекеттік филармониясы | |
| Ұйым түрі: |
филармония |
|---|---|
| Басшылары | |
| Директор |
Ақан Жылқышыбайұлы Абдуалиев[1] |
Тарихы мен құрылымы өңдеу
Алғышында филармония құрамына 14 музыканттан құралған домбырашылар ансамблі, кейін халық аспаптар оркестрі (1944 жылдан бастап Құрманғазы Сағырбайұлының есімі берілді), Ұлттық хор (1939 жылы Мемлекеттік хор капелласы болып қайта құрылған), Б. Лебедев құрған ішекті аспаптар квартеті, "Жетісу" қазақ-орыс ән-би ансамблі кірді.
1939 жылы М.М. Иванов-Соколовский мен Л. М. Шаргородский басқарған симфониялық оркестр ұйымдастырылды.
Филармонияның дамуына Дина Нұрпейісова, Жаппас Қаламбаев, Мәлік Жаппасбаев, Жүсіпбек Елебеков, Қосымжан Бабақов, Манарбек Ержанов, Шара Жиенқұлова сынды өнер адамдары үлес қосқан.
1970-1980 жылдары Қазақ филармониясының сақынасында Гүлжәмилә Қадырбекова, Жәния Әубәкірова, Айман Мұсақожаева, Гаухар Мырзабекова, Ғалия Молдакәрімова және т. б. өнер көрсеткен.
1982 жылы Қазақстан және КСРО халық әртісі, Мемлекеттік сыйлық лауреаты, Халық қаһарманы, күйші-сазгер, дирижер Нұрғиса Атабайұлы Тілендиев бастама жасаған «Отырар сазы» фольклорлық-этнографиялық оркестрі құрылды. 1999 жылы оркестрге Н.Тілендиевтің есімі беріліп, 2000 жылы "академия" деген мәртебе алды.
2023 жылғы 6 желтоқсан Қазақстан Республикасы Үкіметінің №1085 қаулысына сәйкес Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармониясы «Академия» мәртебесіне ие болды. Қазіргі уақытта филармонияның құрамында 7 ұжым және жеке солисттер бар:[3]
- Н. Тілендиев атындағы Академиялық фольклорлы-этнографиялық «Отырар сазы» оркестрі.;
- Б. Байқадамов атындағы Мемлекеттік хор капелласы;
- Т. Әбдірашев атындағы ҚР Мемлекеттік академиялық симфониялық оркестрі;
- Қазақстан Республикасының Мемлекеттік үрмелі аспаптар оркестрі;
- Мемлекеттік қарағайлы үрмелі аспаптар квинтеті;
- Ғ. Жұбанова атындағы Мемлекеттік ішекті аспаптар квартеті.
- Мемлекеттік классикалық гитаристтер квинтеті.
Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық филармониясы жыл сайын “Өнеріміз саған - Қазақстан” Республикалық фестивальін, Ә.Қашаубаев атындағы Республикалық дәстүрлі ән орындаушыларының конкурсын, Н. Тілендиев атындағы Республикалық дирижерлер конкурсын, Үрмелі аспаптарға арналған Халықаралық академия, "Гүл Алматы - Flower city" балалар мен жасөспірімдер хорларының фестиваль-концертін, Жылдық абонементтік және балаларға арналған абонементтік концерттер топтамасын, ұлттық және симфониялық музкалық концерттер, дәрістер мен басқа да іс-шараларды өткізіп келеді.[4]
Филармония ғимараты өңдеу
Филармония ғимаратын 1933-1936 жылдары Ленинград сәулетшілері Д. Фомин, Е. Цейтлин, дизайнер В. Райлян мәдениет сарайы ретінде салған. Жобаға суретшілер Е. Сидоркин мен О. Мантис қатысты. Осы уақытқа дейін сыртқы дизайннан Иван Вахектің екі арыстан маскароны тұр. 1967 жылы Спорт сарайының құрылысына дейін ғимарат республикадағы ең үлкен концерт алаңы болды.
Ұлы Отан соғысы жылдарында Кеңес үкіметінің жетекші киностудияларын біріктірген Орталық Біріккен киностудия (ОБКС) орналасқан, онда көрнекті кинематографистер С. Эйзенштейн, ағайынды Васильевтер, Н. Черкасов, Б. Бабочкин, М. Бернес, И. Пырьев, М. Жаров, Г. Козинцев, В. Марецкая және басқалар жұмыс істеді. Сонымен қатар "Екі жауынгер", "Иван Грозный" фильмдері түсірілген.
1983-1985 жылдары сәулетшілер Ю.Ратушный, Т. Ералиев, о. Балықбаев, конструктор ж. Сыздықовтың жобасы бойынша қайта құру жүргізілді, содан кейін мұнда "Қазақконцерт"орналастырылды. Қазақ музыкасының негізін қалаушылардың портреттік галереясымен безендірілген көрермендер залы айрықша акустикамен ерекшеленеді.
2018 жылы ғимарат Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік академиядық филармониясына берілді.
Сәулет өңдеу
Ғимарат "жеңілдетілген классиканың" стильдік сипаттамаларында салынған ХХ ғасырдың 30-жылдарындағы сәулет ескерткіші. Театр ғимараты классицизмнен функционализмге өтпелі тенденцияларда салынған. Стилобаттағы үш қабатты, тікбұрышты ғимарат көлемі батысқа қарай негізгі қасбетке бағытталған. Сәулет ескерткішінің орталық осьінде орналасқан негізгі кіреберіс стильдендірілген Портико түріндегі терең лоджиялармен ерекшеленеді. Ғимараттың педименті қазақ музыкалық фольклоры тақырыбына арналған бедерлі панномен безендірілген. Құрылымның іргетасы қоқыс, қабырғалары кірпішпен толтырылған темірбетон қаңқасы. Ғимараттың жоспарлау жүйесі — бөлменің орталық осьі бойынша дәйекті орналасқан.
Ескерткіш мәртебесі өңдеу
1984 жылы 26 қаңтарда Алматы қалалық халық депутаттары Кеңесінің атқару комитетінің "жергілікті маңызы бар Алматы тарихы мен мәдениетінің ескерткіштері туралы" № 2/35 шешімі қабылданды, онда Қазақконцерт ғимараты көрсетілген. Шешіммен күзет міндеттемесін ресімдеу және ескерткіштерді қалпына келтіру жобаларын әзірлеу көзделген.
2010 жылғы 10 қарашада Алматы қаласының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің жаңа мемлекеттік тізімі бекітілді, онымен бір мезгілде осы мәселе бойынша барлық алдыңғы шешімдердің күші жойылды деп танылды. Бұл қаулыда филармония ғимаратының жергілікті маңызы бар ескерткіш мәртебесі сақталды. Күзет аймақтарының шекаралары 2014 жылы бекітілді.[5]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Басшылық
- ↑ Филормония туралы.
- ↑ “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998, ISBN 5-89800-123-9
- ↑ Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
- ↑ «Алматы қаласының тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау аймақтарының, құрылыс салуды реттеу аймақтары мен қорғалатын табиғат ландшафты аймақтарының шекараларын бекіту туралы» Алматы қаласы мәслихатының V сайланған XXXI сессиясының 2014 жылғы 10 қыркүйектегі № 261 шешімі.
Сілтемелер өңдеу
