Жанымхан Тілеубайұлы

Жанымхан Тілеубайұлы (1888, Қытай, Алтай аймағы — 1951) — Қытайда тұратын қазақтар арасынан шыққан қоғам қайраткері. Әкесі абақ керейдің шақабай руының тәйжісі болған. Жанымхан 23 жасында әке орнын басып, ел басқару ісіне араласады. 1937 жылы қажылық парызын өтеп қайтқан. Ел ішінде мешіт, медресе салдырып, оқу-ағарту ісіне ат салысқан. Жанымхан 20 ғасырдың басында Алтай аймағындағы халықты Қытай мен Ресей империяларының екі жақты қысымынан азат ету жолындағы күреске араласады. 1930 — 1940 жылдардағы аймақтағы ұлт-азаттық қозғалыстар тұсында Гоминьдан әкімшілік Жанымханды халық өкілі ретінде өз тарапында ұстауға тырысады. Жанымхан алғашында Алтай аймағы үкіметінің орынбасары, кейін өлкелік үкімет құрамында қазына министрі қызметін атқарады. Жанымхан Оспан батыр Исламұлымен бірлесіп ел арасында мұсылман дінін тұншықтырмақ болған коммунизм идеяларына қарсы шығады. Ел еркіндігін, дінді насихаттайтын “Алтай” журналын шығаруға қатысады. 1950 жылы Шығыс Түркістанда коммунистік билік орнағанда Ж. ұлт-азаттық күреске қатысушылардың бір тобын бастап шет елге қашып бара жатқан жолда ұсталады. 1951 жылы Оспан батырмен бірге атылады. Жанымханның артында қалған балалары — Дәлелхан мен Мәжит Үндістан арқылы Түркияға барып тұрақтайды.

Сілтемелер

Қазақ энциклопедиясы