Жартас («Қонады бір күнжас бұлт...»)

Жартас («Қонады бір күнжас бұлт...») - Абайдың 1899ж. М.Ю.Лермонтовтың «Утес» атты өлеңінен аударған туындысы. Өлең түпнұсқаға сәйкес әрқайсысы 4 тармақты 2 шумақтан тұрады. Бірақ мағына жағынан дәлме-дәл емес. Өлең 6-7 буынды шалыс ұйқаспен жазылған. Алғашқы рет 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайүғылының өлеңі» атты жинақта жарияланған. Туынды басылымдарында аздаған текстологиялық өзгерістер кездеседі. Өлеңнің 2-шумақтағы 3-, 4-жолдары Мүрсейіт қолжазбаларында, 1909, 1945 жылғы жинақтарда:

Бәрі осы-ау деп қыз деген
Томсарып тұрып жылапты

делінген. Бұл жердегі «қыз» деген сөздің орысша түпнұсқаға қарағанда ешбір қисыны жоқ. Онда Лермонтов «Не остался след в морщине» дейді. Сондықтан кейінгі жинақтарда (1954, 1957,1977) жоғарғы 2 жол:

Бәрі осы-ау деп қүз деген,
Томсарып тұрып жылапты

деп басылып келе жатқаны қисынға келеді. Желге ілесіп еркін ойнақтап көшіп жүретін бұлт емес, тұрған жерінен қозғала алмайтын мелшиген тас қүз болған соң, көрген күнім осы да деп, қайғырып жылапты деу әлдеқайда ұтымды. Ап жартасты Лермонтов кәрі шалға, жас бұлтты қызға балап айтып отыр деп, қыз деген сөзді әкеліп тықпалау әдемі ишарат түрінде елес беретін символдық мағынаны бадырайтып, тұрпайылап айта салғандық болар еді. Оқырманның өзі ойша елестетіп, ішпен білерлік нәзік символ көркем тұспалмен берілгенде ғана әсерлі болатынын Абайдың ескермеуі, әрине, мүмкін емес. Сондай-ақ 1909, 1945 жылғы басылымдарда 1-шумақтың 3-жолы «Жөнелді ертең, қалды үміт» болып берілсе, кейінгі басылымдарда «Жөнелді ертең, қалды ұмыт» ретінде алынған. Ақынның бұл өлеңіне композитор Ғ.Жұбанова романс жазған.