Жезқазғанның кені зерттелуде (мақала)

Жезқазғанның кені зерттелуде – Қаныш Сәтбаевтың 1936 жылы 12-наурызда «Социалды Қазақстан» газетінде жарияланған мақаласы. Ол мақаласында Жезқазғанның кен байлығының ұшан-теңіз екені, оның байлығын зерттеген сайын молая түсетіні және сол байлықты терең зерттеп толық пайдалануға бар күшті жұмсап отырғанын жазады. Ғалымның сол кездегі шамалауы бойынша Жезқазған жерінде 3,5 млн. тонна мыс бар деп есептеген: мыс кенінің мұндай қоры сол кезеңдегі Кеңестер Одағында болған емес. Геологиялық зерттеу жұмысын сапалы жүргізген сайын Жезқазғанның кен қоры да ашылып, кен байлығы жағынан алдыңғы орынды алып отырған Африканың Родезия кенімен теңелетінін айтады. «Өйткені Жезқазғанның байлығы сондай көп, сондай мол. Ол үшін жалғыз-ақ жағдай керек - сапалы жұмыс керек» - дейді мақала авторы.

Сонымен бірге Жезқазғанда мыстан басқа да кем орындары жеткілікті екенін жаза келіп, «Жез қазған маңынан қорғасын, темір, строй материалдарға керекті нәрселерді зерттеп таппақшымыз. Біздің шамалауымызша, Жезқазғанның өзінде және Жезқазғаннан 180 шақырым Қара Торғай өзенінің бойында 110 мың тонна қорғасын барлығы белгілі болып отыр. Осы 1936 жылғы зерттеуде Жезқазғанда қанша қорғасын барлығын толық ашамыз» - деп алдағы күнге сенім артады. Мұнан кейінгі зерттелетін темір кен жөнінде екі мақсатты көздеп отырғанын ашып көрсетеді:

«Бірінші мақсат - жұмыс істеп тұрған Қарсақбай өндірісіне мыспен жеңіл қорыту үшін темір кені керек.

Екінші мақсат - Ұлы Жезқазған жүзеге асып темір жол келгеннен кейін Жезқазған ауданында мыспен қабат шойын қорытатын өндірістер жасауға мүмкіншілік» - болатыны айтылады. Мақаласының соңында «Сөз жоқ, міндет ауыр, оны орындауға жұмысшыларды ұйымдастырып, стахановшылар қозғалысым мейлінше күшейту керек. Зерттеу жұмысын Стаханов әдісіне түсіру керек. Осылай етсек алдағы міндеттің орындалуы айқын» - деген нық сеніммен тұжырымдайды. «Жезқазғанның кені зерттелуде» мақаласы академик Қаныш Сәтбаевтың «Қазақстан - менін Отаным» (Алматы, 1999, 36-37-бет) мен 8-томдық еңбектері жинағының 7-томына (Алматы, 2000, 66-67-бет) енді.