Қорғасын
Қорғасын (лат. Plumbum; Pb) — элементтердің периодты жүйесінің IV–тобындағы химиялық элемент, асыл металдардың бірі. Реттік нөмірі 82, атом массасы 207, 2.[1]
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
күміс-сұр түсті ауыр металл, көкшіл реңді 
| |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі |
Қорғасын, 82 | ||||||||||||||
| Топ типі |
Басқа металдар | ||||||||||||||
| Топ, период, блок |
14, 6, p | ||||||||||||||
| Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация |
[Xe] 4f14 5d10 6s2 6p2 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 32, 18, 4 | ||||||||||||||
| Атом радиусы |
175 пм | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| Ковалентті радиус |
146±5 пм | ||||||||||||||
| Ван-дер-Ваальс радиусы |
202 пм | ||||||||||||||
| Ион радиусы |
(+4e) 84 (+2e) 120 пм | ||||||||||||||
| Электртерістілігі |
2,33 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
| Электродты потенциал |
Pb←Pb2+ −0,126 В | ||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері |
−4, −2, −1, +1, +2, +3, +4 | ||||||||||||||
| Иондалу энергиясы |
1-ші: 715.6 кДж/моль (эВ)
| ||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық (қ.ж.) |
11,3415 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы |
600,61 K (327,46 °C, 621,43 °F) | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы |
2022 K (1749 °C, 3180 °F) | ||||||||||||||
| Балқу жылуы |
4,77 кДж/моль | ||||||||||||||
| Булану жылуы |
177,8 кДж/моль | ||||||||||||||
| Молярлық жылусыйымдылық |
26,65 Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Тор құрылымы |
текше бетке бағытталған | ||||||||||||||
| Тор параметрлері |
4,950 Å | ||||||||||||||
| Дебай температурасы |
88,00 K | ||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| Жылуөткізгіштік |
(300 K) 35,3 Вт/(м·К) | ||||||||||||||
| Юнг модульі |
16 ГПа | ||||||||||||||
| Жылжу модульі |
5.6 ГПа | ||||||||||||||
| Пуассон коэффициенті |
0.44 | ||||||||||||||
| Моос қаттылығы |
1.5 | ||||||||||||||
| Бринеллий қаттылығы |
38–50 МПа | ||||||||||||||
| CAS нөмірі |
7439-92-1 | ||||||||||||||
Қорғасын өте ерте заманнан белгілі, одан жасалған тиын ақша, медальондар ертедегі Египет қазбаларынан көп табылған. Жер қыртысындағы мөлшері 1.6 07 %, ол жеке күйінде кездеседі. Ең маңызды кені– галенит– қорғасын жылтыры PbS; Қазақстандағы кендері Оңтүстік және Шығыс Қазақстанда және Қарағанды облысында.
Қорғасын бос күйінде көкшіл-сұр түсті жұмсақ және ауыр металл, оңай балқиды. Қорғасынды өндіру үшін, оның рудасын алдымен байытады, одан шыққан концентратта 40–78% қорғасын болады. Концентраттағы қорғасын көбіне полиметаллургия әдісімен алынады. Қорғасын-өнеркәсіп пен техникада кең пайдаланылатын түсті металл. Ол атмосферада коррозия және қышқылдар әсеріне төзімді болғандықтан, химиялык аппапатуралар (әсіресе, күкірт қышқылы өндірісінде) және кабель, оқ, бытыра дайындауда, радиоактив сәулелерінен қорғануда, медицинада кең қолданады.[2][3]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Рахимбекова З.М. Материалдар механикасы терминдерінің ағылшынша-орысша-қазақша түсіндірме сөздігі ISBN 9965-769-67-2
- ↑ О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
- ↑ Популярная библиотека химических элементов, М., 1977; Лебедев Ю.А., Второе дыхание марафонца, М., 1990.
|
Бұл — химия бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |