Желайдарлы сарғалдақ

Желайдарлы сарғалдақ( ветреница лютиковая, anemone hepatica)- сарғалдақ тұқымдас, биіктігі 10-30 см-дей болатын, қабықсыз, түкті тік сабақты, көп жылдық шөптектес өсімдік. Жапырақтары қысқа сағаққа орналасқан айырлы. Гүлдері алтындай сары өңді, сырты эллипс тәрізді түкті жапырақтары болып келеді. Жемісі –қысқа ғана имек тұмсықты ұрық. Сәуір –мамыр айларында гүлдейді.Ресейдің Еуропалық бөлігінде және Кавказдың ормандарында бұталар ішінде, паркті жерлерде өседі.

Химиялық құрамы

Гүл

Желайдарлы сарғалдақтың құрамында дәмі ащы камфара-анемонолы болады, оны ыдыратқанда анемонин C5H4O2(C10H8O4) бөліп шығарады. Бұл – суда онша ерімейтін, ал органикалық еріткіштерге жақсы езілетін ерекше кристалды ақ ұнтақ.

Қолданылуы

Дәрі мақсатында оның жапырақтары пайдаланылады. Жапырақтарының бас айналдырып, уландыратындай ерекшелігі болады, бірақ ол терінің, бүйректің және өкпенің функциялық қызметін арттырады, әсіресе ол дененің салданып ауруына нақтылы аменоррейге ( гипоменструальдық синдромда, гипоменоррейде, опсоменоррейде) әйелдердің етеккірі кешіккенде, жүректің қатты соққан сырқатында, асқазан тұсының ауруларының жиі қолданылады. Сонымен қатар осы шөптен жасалған қайнатындыны, шырын мен сығындыны мерез ауруына, подаграға, шеммен мен көкжөтелге қарсы қолданады. Тамырынан алынған шырын өте зәрлі болғандықтан кей жағдайларда сүйелді жою үшін қажетке жаратады. Жаңадан жиналған өсімдіктердің шырынын белгілі қоспаларға араластырып, оны ұзаұұа созылатын ауруларға, бөрткенге, ревматизмге, қозбаға, әйел ауруларына және т.б. емге қолданады. Сонымен бірге ол мания, меланхолия және истерия секілді көптеген нерв ауруларына қарсы да пайдаланылады. Болгар халық медицинасында желайдарлы сарғалдақты бауыр қабынуына, өт тасы ауруына, көк бауыр, бүйрек және қуық ауруларына сығынды түрде қолданылады. Алтайлықтар желайдармен бас сақинасын, ревматизм және қышыма қотырларды емдейді.

Тағы қараңыз

Дереккөздер

1↑"Дәрілік өсімдіктер"/Бас редакторы М.Қожабеков-"Қазақстан" баспасы,1975.