Жетіқоңыр алабы
Жетіқоңыр алабы – құмды алқап. Қарағанды облысының Ұлытау ауданы және Жаңаарқа ауданы аумағында орналасқан.
Шу өзенінің теріскейінде көз тоқтатар бұдыры жоқ Бетпақтың сары даласы көсіліп жатыр. Осы кең даланың Терістік бетінде түйе өркеш шоқылары мен құмшауытты қырқалары бар қазақтың шұрайлы жайлауы Сарыарқа. Оның төсінде жатқан қазақтың сүйікті мекені Жетіқоңыр басталады. Жетіқоңырдың шыбын-масасы жоқ, қоңыр самалды жазғы табиғаты жан-жануарға қолайлы болғандықтан да жылдың осы мезгілінде бұл өңірде қазақтың үш жүзінің басы қосылып ақыл-кеңес құратын, қымыз ішіп, той-думан өткізетін құрметті мекен-жайы болған.
1932 жылғы ашаршылық кесірінен тоқшылық жерін іздеп Қаратауға көшкен жұртпен бірге кеткен Қиямбек Әліпов деген Созақ тұрғыны Жетіқоңырды сағынып:
"Сарыарқа, Жетіқоңыр өскен жерім,
Кір жуып, кіндігімді кескен жерім.
Көп болды көрмегелі елден кетіп,
Бұл күнде қай күйде екен туған жерім?
Сарғайған сары алтындай сары құмың,
Жараға, жанға рахат дәрі құмың.
Мен сені сағындым-ау, Жетіқоңыр!
Есімнен еш кетпейсің әлі бүгін.
Көктемде көтеріліп ел қыстаудан,
Бетпаққа мал төлдетіп көшуші едік.
Қоңырға қақ суымен асамыз деп,
Салт-сана, әдет-ғұрыппен көшкен едім" деп жырлайды екен.[1]
Жетіқоңырдың батыс жақ беті Сәменқұмы деп аталады. Ол да өз кезегінде Қатынқұм, Баршақұм, Ортақұм, Талдықұм алаптарына бөлінеді.
- Уа, пәлі, Жетіқоңыр дегенің – жетім-жесірдің жері екен. Жетіліп, қанатын қомдағанға таптырмайтын жер екен. Жылаған жұбанатын, мұңайған қуанатын, уайымды ұмыттыратын ұйық мекен екенсің-ау, - деген екен. Асан Қайғы жеті құмды – момын құмдар екен деп, Жетіқоңыр деп атаған екен. Жетіқоңырды Сарыарқаның маусымына балапты. Сарысу ауданы тоғыз ауылдан құрылған уақытта бірінші ауыл – Қарақыз болысы деп аталған. Қарақыз болысының негізгі жері – Жетіқоңыр құмы. Жетіқоңыр жеті құмнан – Жиделі, Тобылғылы, Қызылжыңғыл, Байғана, Қосшеңгел, Атансор, Өлке-Керуен құмдарынан тұрады.[2]