Жоба:Инкубатор/Мария Башир
| Мария Башир | |
 Бас прокуратурада, Герат | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Ұлты | |
| Қызметі |
Герат провинциясының оккупациялық Бас прокуроры |
| Балалары |
Саджад (ұлы) Ясаман (қызы) |
| Марапаттары мен сыйлықтары |
Халықаралық "ерлік әйелдері" сыйлығы, 2011 |
Мария Башир — Ауғанстаннан шыққан прокурор, 2009 жылы елде мұндай лауазымға ие болған жалғыз әйел.[1] Ауған азаматтық қызметінде он бес жылдан астам тәжірибесі бар - Талибан, жемқор полиция, кісі өлтіру қаупі, кісі өлтіру әрекеттері - оның тәжірибесінде жиі болды. Талибан билігі кезінде және ол өзінің резиденциясында қыздарды заңсыз оқытқан кезде, әйелдерге ер адамдарсыз көшеде жүруге тыйым салынған кезде оған жұмыс істеуге тыйым салынды, [2] Талибаннан кейінгі дәуірде ол қайтадан қызметке шақырылды және 2006 жылы Герат провинциясының бас прокуроры болды.[3] Сыбайлас жемқорлық пен әйелдердің езгісін жоюға баса назар аудара отырып, ол тек 2010 жылы 87 істі қарады.
Оның жұмысын мойындай отырып, Америка Құрама Штаттарының Мемлекеттік департаменті оған жыл сайын бүкіл әлемде көшбасшылық, батылдық, тапқырлық және басқалар үшін өзін құрбан етуге дайын, әсіресе әйелдер құқығын жақсарту үшін, көбінесе өз өмірін қатерге тігетін әйелдерге берілетін халықаралық "ерлік әйелдері" сыйлығын табыс етті, Башир сонымен қатар 2011 жылы Time 100-де пайда болды, бұл Time жасаған әлемдегі ең ықпалды 100 адамның жыл сайынғы тізімі.[4]
Өмірбаяны және білімі өңдеу
Башир отбасындағы үлкені, мектеп жасынан бастап керемет оқушы болған. Ол марқұм әкесінен мектептен тыс жерде, әйелдерге деген көзқарасы өте шектеулі елде оқуын жалғастыру үшін қолдау алды. Аспирантураға түсу емтихандары одан үш нұсқаны таңдауды талап еткен кезде, ол олардың барлығына "құқықтану" деп өтініш толтырды. Өтініштерді қарайтын және мақұлдайтын жоғары білім министрі оның шешіміне таң қалып, оның өтінішін мақұлдады. 1994 жылы ол Кабул университетінде төрт жылдық «Құқықтану» факультетін бітірді, содан кейін Кабулда прокурор ретінде бір жылдық тағылымдамадан өтті.
Жеке өмірі өңдеу
1996 жылы, университетті бітіргеннен кейін, Башир Қытайда орналасқан импорттық бизнестің иесіне күйеуге шығып, өзінің туған қаласы Герат қаласына көшті. Баширдің екі ұлы мен қызы бар. Үлкен ұлы Германияда оқиды, ал қалған екеуі (Саджад пен Ясаман) үйде оқиды, өйткені Башир мен оның отбасына қатысты кісі өлтіру қаупі ресми оқуды қиындатады.[5]
Талибан Кезінде өңдеу
Оқудан кейін Башир өзінің мансабын Бас прокуратурада Кабулда, содан кейін Гератта қылмыстық тергеуші ретінде бастады. Гератқа көшкеннен кейін көп ұзамай, 1995 жылы Талибан қаланы басып алып, әйелдерге жұмыс істеуге тыйым салды. Башир, басқа әйелдер сияқты, 2001 жылға дейін үйде отыруға мәжбүр болды, сол кезде американдық шапқыншылық әйелдерге қайтадан жұмыс істеуге мүмкіндік берді, содан кейін ол қылмыстық тергеуші ретіндегі бұрынғы жұмысына оралды. Талибтар қыздарды ерлерге тәуелді болып қалатындарына кепілдік бере отырып, қыздарға оқуға және жұмыс жасауға тыйым салды. Башир оларды резиденциясында жер астында оқыта бастады, студенттер оқу үшін қажетті кітаптар мен басқа заттарды сөмкелерінде контрабандалық жолмен алып жүрді. Башир Талибан режимі құлдырайды деп сенді және әйелдердің жұмыс күшіне қосылуға дайын болғанын қалады. Талибан оның қызметі туралы білді және күйеуін тергеуге екі рет шақырды.
Прокуратураға оралуы өңдеу
2006 жылдың қыркүйегінде консервативті деп саналатын сол кездегі Бас прокурор төрт провинцияның прокурорларымен кездесу үшін Гератқа барды. Башир мұнда жалғыз әйел болатын. Өз сөзінің соңында ол прокуратураның жұмысын жақсарту жөніндегі, әсіресе әйелдерге сол жерде жұмыс істеуге рұқсат бергені туралы бұйрығына күмән келтірді. Бас прокурор соңғысын мақұлдап, оның ауған ақыны және журналист Нади Анджуманның өлімін тергеуде прокурордың көмекшісі ретіндегі жұмысына қанағаттанғанын білдірді, онда ол Надяны күйеуі өлтірді деген айып таққан болатын. Айдың соңында Гераттан кетер алдында Бас прокурор Баширді провинцияның Бас прокуроры етіп тағайындады.
Жаңа Ауған Конституциясына сын өңдеу
Баширдің тағайындалуын сол кездегі АҚШ үкіметі Талибан билігінен кейін елдің батысындағы маңызды прогресс ретінде қабылданды.[6] Сол кездегі АҚШ Мемлекеттік хатшысы Кондолиза Райс Вашингтонға прогресті атап өту үшін ұшып кетті. Алайда Башир сынға ұшырады: ол жаңа конституция әйелдерге тең құқықтар бергенімен, көптеген судьялар әлі де шариғат ислам Заңын ұстанады деп мәлімдеді. Бостандықтың жоқтығынан әйелдер өздеріне серіктес таңдауы керек екенін айта келе, ол еркектер неке адалдығын бұзғаны үшін сотталмаса да, әйелдер әлі де осындай айыптар бойынша өлімге дейін таспен ұрылады. Ажырасу процесстерін қарастыра отырып,ер адамдардың балаларға осылайша заңды өкілдік алатындарын, бұған шыдамай әйелдердің өз-өзіне қол жұмсайтындарын атап көрсетті. Ауғанстандағы сыбайлас жемқорлықтың басым мәселелері туралы толығырақ айта отырып, ол Хамид Карзай сияқты этникалық құрамы негізінде адамдарды тағайындауды тоқтатып, құрылымдық қайта құруды ұсынды. Ол сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдар мемлекеттік қызметшілердің жалақысын көтеретін жағдайда ғана сәтті болатынын атап өтті, өйткені қазір алатын жалақылары оларды "басқа жерлерді" іздеуге мәжбүр етеді. Ол сондай-ақ құқықтық жүйені әлсіз ететін заңдардың мәжбүрлі күшінің жоқтығына алаңдаушылық білдірді.
Баширді өлтіруге оқталу өңдеу
Баширдің әйел болғандықтан оның тағайындалуын кейбір азаматтар жақсы қабылдаған жоқ. Бұған сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес және тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбаны болған әйелдерді күйеулерімен сотқа жүгінуге Баширдің ынталандырғаны қосылды. Одан телефон арқылы отставкаға кетуді талап ете бастады. Кейбір Герат дінбасылары қоғамдық орындарда еріп жүрмеген әйелдер туралы фатва шығарды. Бұл мемлекеттік биліктен оның қауіпсіздігін қамтамасыз етуді сұраған Баширді алаңдатты. Бірақ штат билігі оның өтініштеріне назар аудармады, кейінірек, 2007 жылы оның үйінің жанында бомба жарылды, бұл кезде оның балалары әдетте көшеде ойнайтын. Оның өміріне қауіп төнгенін көріп, Америка үкіметі қарулы күзет жалдап, оған қарулы "лэндкрузер" берді. Басқа жағдайда оның ұлдарының күзетшілерінің бірі ұрланған және өлтірілген, ал қылмыскерлер оны Баширдің ұлы деп қабылдаған. Осындай оқиғалар Баширдің балаларын үйде оқытуға мәжбүр етті, бұл Баширдің балаларының ресми білім алмауының себебі болды.