Прогресс

 Басқа мағыналар үшін Прогресс (айрық) деген бетті қараңыз.

Прогресс - ең төменгіден ең жоғарғы деңгейге дейінгі даму бағытын, алға қарай қозғалысты, ұйым деңгейінің артуын, ұйымның күрделілігін ішкі байланыстардың өсуін сипаттайтын даму үрдісі. Бастапқыда прогресс идеясы жаратылыстық- ғылыми танымда қарастырылды (Ф. Бэкон, Р. Декарт). Кейінірек ол қоғамға, әлеуметтік қатынастарға да таралды (Тюрго, Кондорсе). Прогресс мәселесіне Гегель көп көңіл аударды, ол ағартушылардың рационализмін, олардың тарихты, өткенді елемеуін жоққа шығарды, сонымен қатар, ол өткенді шексіздендіретін романтизм мектебінің жалған тарихилығын қабылдамады. Тарихи прогресті әлемдік рухтың өзіндік дамуы ретінде қарастыра отырып, Гегель оны бостандық түсінігіндегі прогресс ретінде сипаттады. К. Маркс қоғамдық прогресс критерийлерін өндіріс күштерінің дамуынан көрді. Өндірістің дамуы, еңбек өнімділігінің артуы, оны ұйымдастырудың жетілуі жұмысшының тұлғалығын, білімін, мәдениетін дамытып, қоғамдық қатынастарды және жалпы қоғамды жетілдіре түседі. Прогресс идеясы шексіз қатып қалған емес, салыстырмалы сипатта болады. Дүниеге жалпы, дамудың бірбағыттылығы кереғар; өлі табиғатта көптеген процестер үдемелі емес, мерзімдік қозғалыста болады. Қоғам прогресінің мақсаты адам болып табылады. Оның өмірі, игілігі, бостандығы - қоғамдық өмірге, тарихқа және адамның өзіне жоғары мән беретін ықпалдастырушы факторлар болып табылады.

Прогресс циклі (ғылыми байқау - технологиялық тапқырлау - өндірістік қолдану - бедерсіздену - қайтадан жаңа ізденіс)