Жолға шықтым бір жым-жырт түнде жалғыз...

«Жолға шықтым бір жым-жырт түнде жалғыз...» - М. Ю. Лермонтовтың «Выхожу один я на дорогу» атты өлеңінің 1898 ж. Абай аударған нұсқасы. Шығарма орыс ақынында да, қазақ ақынында да 20 жол. Өмірге ой көзімен қарай білудің, терең сезімталдық, сыршылдықтың үлгісі боларлықтай лирикалық туынды. Ақын жарық түнде жалғыз жолға шыққанын айта отырып, аспан мен жердің, жоғарыда жылт-жылт етіп көрінген жұлдыздардың ғажайып әдемілігін тамашалап, ғарыштық кеңістікті бар жанымен сезінгендей болады. Сондықтан оның өз көңіл-күйін қозғайтын әр сөзі ерекше салмақты, мәнді болып шыққан. Өлеңдегі мұңды сарын да, тыныштық, азаттық іздеу де адамды жадырататындай әсер береді. Осы өлеңнің идеялық өзегі, тірегі болған өмірге құштарлық: «Көкірегімде өмірдің күші тұрып, Іздеймін дем алысты үзбегенін...» - деген сөздерден әсіресе айқын танылады. Абайдың өлеңі Лермонтов нұсқасына жолма-жол сәйкес келіп отырады.Мағынасы жағынан әбден жақын және көркемдігі де өте жоғары. Лермонтовта:

«В небесах торжественно и чудно!
Спит земля в сиянье голубом...
Что же мне больно и так трудно? 
Жду ль чего? жалею ли о чем? 
Уж не жду от жизни ничего я, 
И не жапь мне прошпого ничуть; 
Я ищу свободы и покоя! 
Я б хотел забыться и заснуть», 

- деп келсе, Абай бұл екі шумақты былай тәржімелеген:

«Мен көрдім көктің ғажап жасалғанын, 
Жер ұйықтап, көкшіл шықпен бу алғанын. 
Менің не мұнша қапа, қысылғаным? 
Үміт пе, өкініш пе ойлағаным? 
Дүниеден үмітім жоқ менің деймін,
Өмірге  өткен титтей өкінбеймін. 
Азаттық пен тыныштық көксегенім, 
Ұйықтамақ пен ұмытпақ деп іздеймін...» 
Тек соңғы шумақ қана еркін аударылған. 

«Чтоб всю ночь, весь день мой слух лелея, 
Про любовь мне сладкий голос пел. 
Надо мной чтоб, вечно зеленея,

Темный дуб склонялся и шумел»,

- деп, Лермонтов махаббат жыры мен ағаш сыбдырын аңсаса, Абай тамылжыған табиғаттың үнімен жылылық пен достық, өнген, өскен жақсы екені мадақталуын армандайды: «Су сылдырлап, жел гулеп, күн шуақтап, Жылылық пен достықты тұрсын мақтап. Өнген, өскен жақсы деп емен ағаш, Теңселіп айтып тұрса ол шайқақтап...» Туынды 11 буынды қара өлең ұйқасымен жазылған. Алғашқы рет 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайұғылының өлеңі» атты жинақта жарияланған. Өлең басылымдарында аздаған текстологиялық өзгерістер кездеседі. 1945 жылғы басылымда 1-шумақтың 2-жолы «Тасты жол жарқырайды буға амалсыз» делінсе, кейінгі басылымдарда 1909 жылғы жинақ бойынша бұл жол «Тастақ жол жарқырайды буға амалсыз» деп алынған. 1945, 1954 жылғы жинақтарда 2-шумақтың З-, 4-жолдары «Менің де мұнша қапа, қысылғаным, Үміт пе, өкініш пе ойлағаным», 4-шумақтың 2-жолы «Ұйқы, тыныштық, ұмыту - бір дегенім» болса, кейінгі басылымдарда бұл жолдар 1909 жылғы жинақ негізінде «Менің не мұнша қапа қысылғаным», Үміт пе, өкініш пе ойланғаным?», «Ұйқы, тыныштық, ұмыту - бер дегенім» болып қабылданған. Өлеңге композитор I. Жақанов ән шығарған.