Иоганн Готфрид Гердер

Иоганн Готфрид Гердер (1744 - 1803 ж.ж.) - неміс философы, ағартушы, жазушы және әдебиеттанушы, мәдениет теоретигі. Ол адамзат тарихындағы ең түбегейлі органикалық негізде өлі және тірі табиғат эволюциясы нәтижесінде адам мен қоғамның қалыптасуы жөніндегі теорияны ұсынды. "Адамзат тарихы философиясының идеялары" (1784 — 1791) атты төрт томдық еңбегінде адамзаттың үздіксіз қарыштауы туралы жазды. XX ғ. басына дейін бұл идея аксиомалық сипатта болып келді. Оның пікірі бойынша, қоғам — бұл серпінді тетіктері, алдымен тіл, кейіннен оның негізінде қалыптасқан ғылым, қолөнер, өнердің, отбасы, мемлекет болып табылатын органикалық тұтастық. Халықтар тарихы, Гердер бойынша, әрбір буыны алғашқысы және келесісімен ажырамас байланысқан мәдени дамудың тұтас тізбегі болып табылады. Мәдени дамудағы тіл мен қоғамдық институттардың кызметін жоғары бағалау Гердерді қазіргі мәдениеттанудағы рәміздік және әлеуметтік мектептерге жол ашушы деп санауға негіз бола алады. Гердер славян және Ресей халықтарының мәдени қуатын жоғары бағалаған; славян тілдері жөніндегі ілім — славистиканың негізін калады. Гердер әлемдік деңгейдегі Шекспир, Сервантес, Пушкин сияқты даналардың шығармашылығы әр уақытта ұлттық сипатта болады деді. Әрбір халық өзінің арнаулы бағдарламасы бойынша дамиды. Сонымен қоса, бұл дамуда этнос парасаттылық және әділеттік мақсаттарын көздеуі керек. Бұл жағдайда адамның жоғары қасиеті — гумандылық жүзеге асады. "Халық әндері" (1778 — 1779) жинағыңда Гердер поэтикалық шығармашылықта барлық халықтардың теңдігі туралы идеяны қолдайды. Ол шығармашылық мәдени-тарихи әдістеменің негізін қалады.

Иоганн Готфрид Гердер (1775)